Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.tuc.345-360
Radosav Tucović
{"title":"OD RELATIVIZACIJE DO NEGIRANJA RATNIH ZLOČINA: ANALIZA SASLUŠANJA BIVŠIH RUKOVODILACA NEMAČKE POLICIJE BEZBEDNOSTI U OKUPIRANOJ SRBIJI 1941–1944.","authors":"Radosav Tucović","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.tuc.345-360","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.tuc.345-360","url":null,"abstract":"U članku se analiziraju stavovi koje su rukovodioci nacističke Policije bezbednosti i Službe bezbednosti zauzeli tokom sopstvenih saslušanja, vezano za ratne zločine izvršene za vreme okupacije Srbije. Za analizu su odabrana trojica najviših policijskih funkcionera, dr Vilhelm Fuks, August Majsner i dr Emanuel Šefer, koji su u periodu od 1941. do 1944. godine uspostavili represivni policijski sistem i donosili ključne odluke u pogledu vršenja ratnih zločina od strane Policije bezbednosti. U radu je prvenstveno analiziran međunarodni pravni okvir koji je tokom Drugog svetskog rata bio na snazi i ukratko predstavljen istorijat nemačke policijske organizacije u okupiranoj Srbiji. Nakon toga, grupisani su stavovi trojice policijskih rukovodilaca i preispitani zajednički, ali i u pojedinačnoj formi, po osnovu istih ili sličnih ratnih zločina. Navedeno je upotpunjeno rezultatima istoriografskih istraživanja, koja su dala mogućnost da se istinitost njihovih iskaza oceni, ali i stavi u generalni kontekst suđenja za zločine nacističke Policije bezbednosti i Službe bezbednosti.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47724560","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.ero.283-302
Галина Ерофеева
{"title":"ИМЕНИЯ ВЕЛИКОГО КНЯЗЯ МИХАИЛА АЛЕКСАНДРОВИЧА. ЛИЦА И СУДЬБЫ. СЕРБСКИЙ СЛЕД","authors":"Галина Ерофеева","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.ero.283-302","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.ero.283-302","url":null,"abstract":"В статье содержится подробное описание поместий Великого князя Михаила Александровича, брата последнего русского императора Николая II. На основе архивных источников воссоздана экономическая модель развития имений, проанализирована хозяйственная деятельность. Владения Великого князя Михаила Александровича представляли собой прекрасный пример передового усадебного хозяйства конца XIX – первой четверти XX вв. Большая заслуга в этом принадлежала и служащим его поместий. В дальнейшем, некоторые из них связали свою жизнь с Королевством сербов, хорватов и словенцев. В статье освещается сербский период их жизни. Являясь свидетелями, а нередко и участниками событий, происходивших в культурной, общественно-политической жизни Югославии, они стали одной из страниц истории этой страны.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41431852","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.pis.401-416
Jelka Piškurić
{"title":"ILLEGAL CONSTRUCTION UNDER SOCIALISM: AN EXPRESSION OF NECESSITY, OPPOSITION OR CULTURAL NORMS?","authors":"Jelka Piškurić","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.pis.401-416","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.pis.401-416","url":null,"abstract":"The paper focuses on different expressions of the subculture of illegal construction under socialism in the area of Ljubljana and its rural surroundings. Through this example, it tries to show the discrepancy between state-enforced rules, that is housing policy and people’s plans to achieve their particular interests within the socialist ideal of appropriate housing for everybody. The reasons for illegal construction were numerous, ranging from lengthy procedures and high costs for obtaining a building permit to inefficient spatial planning and insufficiency of state-built housing. However, it can also be considered as a cultural phenomenon. The authorities were aware of the multifaceted situation, both of illegal construction arising from necessity and of those arising from the pursuit of lower construction costs. They blamed the citizens for non-compliance with building regulations, but on the other hand, exercised ineffective control themselves.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46875420","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.laz.417-434
Radojica Lazić
{"title":"DELOVANJE JUGOSLOVENSKE NEPRIJATELJSKE EMIGRACIJE U AUSTRALIJI 1965–1980.","authors":"Radojica Lazić","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.laz.417-434","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.laz.417-434","url":null,"abstract":"Jugoslovenska neprijateljska emigracija nakon Drugog svetskog rata zadavala je ozbiljne probleme novostvorenoj državi. Na velikim iskušenjima je bio kompletan sektor bezbednosti, naročito u prvih pet godina posle završetka rata. Najveću opasnost predstavljale su poražene i odbegle snage ustaškog, četničkog, ljotićevskog, nedićevskog, balističkog i drugih pokreta. Nakon pronalaska utočišta u državama Zapadne Evrope, Severne i Južne Amerike i Australije neprijateljski nastrojene i poražene snage započele su svoje aktivnosti usmerene na rušenje ustavom uspostavljenog poretka u nekadašnjoj domovini. U zavisnosti od toga kojem pokretu su pripadali, razlikovale su se njihove političke pozicije i ideološka opredeljenja. U ovom radu osnovni predmet istraživanja su aktivnosti jugoslovenske političke i neprijateljski nastrojene emigracije u Australiji, sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka, usmerene protiv interesa Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Analizirani su dostupna naučna i stručna literatura koja se odnosi na taj vremenski period i originalni dokumenti iz arhivskih fondova.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47474147","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.ljus.483-502
Radoš Ljušić
{"title":"JUGOSLOVENSTVO I SRPSTVO MILORADA EKMEČIĆA (MARGINALIJE POVODOM IZLASKA SABRANIH DELA)","authors":"Radoš Ljušić","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.ljus.483-502","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.ljus.483-502","url":null,"abstract":"Članak daje kritički osvrt na sabrana dela sprskog i jugoslovenskog istoričara Milorada Ekmečića, objavljena u petnaest tomova 2021. godine. Analizirajući Ekmečićeva ključna istoriografska dela, ovaj rad ukazuje na kontinuitet njegovog shvatanja i zastupanja jugoslovenstva u toku najvećeg dela njegove naučne karijere. Dati su Ekmečićevi ključni stavovi o jugoslovenskoj ideji i jugoslovenstvu, kao i promena stavova prema srpstvu posle autorovog dolaska u Beograd 1992. godine. Članak aktuelizuje pitanje kako je Ekmečić bio u tako dubokoj zabludi o budućnosti jugoslovenstva i Jugoslavije? Ukazano je i na nerešenu dilemu oko ratnih ciljeva Kraljevine Srbije 1914: da li je Srbija ušla u Veliki rat i vodila ga radi ujedinjenja srpskog naroda ili ujedinjenja jugoslovenskih naroda, kao i na Ekmečićevo hronološko određenje prema srpskoj revoluciji, koje nije uključilo ukidanje feudalizma.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48318395","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.sko.361-386
Ljubinka Škodrić
{"title":"PRINC ĐORĐE KARAĐORĐEVIĆ U OKUPIRANOJ SRBIJI 1941–1944.","authors":"Ljubinka Škodrić","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.sko.361-386","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.sko.361-386","url":null,"abstract":"U radu su, na osnovu arhivske građe, memoaristike, štampe i stručne literature analizirani delatnost i život princa Đorđa Karađorđevića u okupiranoj Srbiji tokom Drugog svetskog rata. Učinjen je osvrt na njegovu dotadašnju sudbinu, političke stavove i pokušaje da se tokom rata angažuje na strani antifašističkih snaga. Naročita pažnja posvećena je ulozi koju je njegova ličnost imala u javnosti, očekivanjima koje su prema njemu ispoljavale zaraćene strane i njegovim stavovima po tom pitanju. Proučeni su uslovi pod kojima je živeo i odnos narodnooslobodilačkog pokreta i komunističkih snaga prema njemu tokom rata i posle oslobođenja zemlje.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46484065","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.tom.323-344
Boris Tomanić
{"title":"THE RELATIONS BETWEEN YUGOSLAVIA AND BULGARIA DURING THE SECOND WORLD WAR (1939-1945): GENERAL REVIEWS AND ANALYSES","authors":"Boris Tomanić","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.tom.323-344","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.tom.323-344","url":null,"abstract":"With reference to the unpublished archival materials, the published sources and relevant literature, the article gives a general outline of the relations between two neighboring Balkan states during the Second World War. The first part of the text gives a general overview of how Yugoslavia and Bulgaria found themselves on opposite sides. Then, in the second part, attention is dedicated to the Bulgarian military and civilian apparatus in the annexed and occupied area and to the war crimes against the civilians. In the specific circumstances of the Second World War in the Balkans, the influence of the great powers was decisive, so third segment of the work analyzes their very complex relations towards institutions, groups and individuals from Yugoslavia and Bulgaria. The last part of the article shows the rapprochement of the two countries and the establishment of the diplomatic relations on the end of the Second World War.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47010419","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.nik.455-482
Kosta Nikolić
{"title":"MUDŽAHEDINI U ARMIJI BOSNE I HERCEGOVINE 1992–1995.","authors":"Kosta Nikolić","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.nik.455-482","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.nik.455-482","url":null,"abstract":"Verska komponenta rata u jedinicama Armije Bosne i Hercegovine najviše se vezuje za dobrovoljce iz islamskih zemalja. Izraz „mudžahedin“ (Alahov borac ili „sveti ratnik“) široko se koristio za strane državljane, uglavnom iz arapskih zemalja, koji su za vreme rata došli u BiH kako bi vodili „džihad“ ili „sveti rat“ protiv neprijatelja bosanskih Muslimana. Izraz „mudžahedin” koristio se i za lokalne Muslimane koji su se priključili mudžahedinima iz inostranstva, prihvatili njihovu ideologiju i usvojili njihovu nošnju i običaje.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49047288","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.man.387-400
Mirjana Manojlović, Branka Manojlović
{"title":"REGIONALNA PISMENOST U JUGOSLAVIJI SA POSEBNIM OSVRTOM NA CRNU GORU","authors":"Mirjana Manojlović, Branka Manojlović","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.man.387-400","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.man.387-400","url":null,"abstract":"Autorke su u radu predstavile razlike među jugoslovenskim republikama na polju pismenosti. Posebna pažnja je posvećena Crnoj Gori i njenim regionalnim osobenostima, imajući u vidu i polne specifičnosti. Osnovni izvor podataka je zvanična statistika i to, prije svega, popisi stanovništva. Pismenost se može razumjeti kao preduslov za bitne društvene transformacije, ali i kao pokazatelj životnog standarda. Ovako širok pristup temi ukazuje na potrebu interdisciplinarnog istraživanja. U ovom slučaju je došlo do povezivanja istorije i geografije. Uključivanje sociologije, antropologije i ekonomskih nauka bilo bi u budućnosti poželjno zbog različitih metoda i gledišta. Ovdje, rezultati istorijsko-geografske simbioze pokazuju da su sve jugoslovenske republike prevazišle problem nepismenosti i dostigle relativnu jednakost polova u ovom aspektu.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45479372","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Istorija 20. vekaPub Date : 2023-08-01DOI: 10.29362/ist20veka.2023.2.tim.303-322
Aleksej Timofejev
{"title":"„NULTI PACIJENT“: POČECI DELOVANJA SOVJETSKE OBAVEŠTAJNE SLUŽBE U KRALJEVINI JUGOSLAVIJI","authors":"Aleksej Timofejev","doi":"10.29362/ist20veka.2023.2.tim.303-322","DOIUrl":"https://doi.org/10.29362/ist20veka.2023.2.tim.303-322","url":null,"abstract":"Na osnovu arhivskog materijala iz srpskih i stranih arhiva u radu se rekonstruiše delovanje mreže sovjetske političke obaveštajne službe (INO NKVD) u predratnom Beogradu uz posebnu pažnju usmerenu na događaje 1933–1935. kada je u Beogradu delovao sovjetski rezident vlasnik restorana „Mali Pariz“.","PeriodicalId":14520,"journal":{"name":"Istorija 20. veka","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49307032","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}