Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica最新文献

{"title":"Capellam Sancte Crucis in ipsa Luchicia Kaplica Św. Krzyża w średniowiecznej Łęczycy. Stan badań archeologicznych i perspektywy poznawcze","authors":"Z. Lechowicz","doi":"10.18778/0208-6034.38.06","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.06","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest usytuowanie w przestrzeni aglomeracji tumsko-łęczyckiej znanych od dawna i badanych ostatnimi laty stanowisk na zachodnim brzegu Bzury. Stanowiska Łęczyca–Emaus i Kępa Łęczyca–Dzierzbiętów badane były przez ekipę IHKM Łódź w połowie ubiegłego wieku. W XXI w. przeprowadzono kolejne badania wykopaliskowe na tych stanowiskach. Ich wyniki starano się przedstawić w szerszym kontekście osadniczym oraz ocenić aktualny stan badań. Podstawowe problemy to ustalenie liczby funkcjonujących osad otwartych i miejsc, w jakich były zlokalizowane, a także roli składników sakralnych – świątyń i cmentarzysk w zdeterminowanej przyrodniczo i politycznie topografii wczesnośredniowiecznej aglomeracji. Kaplica p.w. Św. Krzyża na Starym Mieście pojawia się w źródłach pisanych w 1235 r., wzmiankowana jest w dokumentach z lat 1299, 1323, 1345 oraz 1396 r., pojawia się w źródłach pisanych w 1550 r. Jako opuszczony (deserta) kościół pomocniczy wymieniony został w wizytacji archidiakonatu łęczyckiego w 1759 r. W latach trzydziestych XIX w. wzniesiono kaplicę. W XX w. był tu już tylko krzyż, zlokalizowany w miejscu dawnego kościoła i w sąsiedztwie sadzawki lub źródła. Stanowił on cel ostatnich „emausowych” spacerów i przetrwał do II wojny światowej. W 1235 r. krakowski archidiakon Gumpert przekazał klasztorowi cystersów w Wąchocku wieś Błonie leżącą „za Łęczycą” oraz kaplicę Św. Krzyża leżącą w „samej Łęczycy” ze wszystkim, co do niej należało. Darowizna ta uzyskała zgodę komesa Mściwoja, kasztelana oświęcimskiego, brata archidiakona. Sądząc po tym, że prawem własności dysponowali dwaj bracia, było ono efektem dziedziczenia po ojcu lub matce. Pozwala to łączyć fundację kaplicy z wiekiem XII. Badania w 2014 r. potwierdziły, że tzw. cmentarzysko Emaus jest cmentarzem przykościelnym staromiejskiej kaplicy Św. Krzyża. Zastosowane metody nieinwazyjne przed weryfikacją wykopaliskową dały obiecujące wyniki. Uzyskany obraz graficzny był bardzo sugestywny, ale po inwazyjnej eksploracji okazał się niewiarygodny. Zaburzony został przez nawieziony gruz, ferromagnetyczne odpady, które spowodowały, że jakość uzyskanych danych nie była wystarczająca dla architektonicznych rekonstrukcji przestrzennych. W badanym wykopaliskowo obszarze nie udało się połączyć znalezisk kamieni w przekonujący rzut fundamentowy bryły. Nie znajdowały się w miejscach pierwotnych, były rozwleczone przez wieloletnią orkę. Wydaje się pewnym, że kaplica we wszystkich fazach była wzniesiona z drewna. Elementem analizy przestrzennej do lokalizacji kaplicy jest układ, zagęszczenie i datowanie pochówków. Sądząc po wyposażeniu, najstarsze pochówki występujące w regularnym układzie znajdowały się w wykopach A. Abramowicza i wykopie 1 T. Poklewskiego. Na północ od nich należy domyślać się lokalizacji kaplicy. Taką lokalizację potwierdza odnaleziony w 2014 r. ślad po krzyżu oraz koncentracja dużych głazów. Zadokumentowane ossuaria i ślady po punktowych, nieciągłych fundamentach przecinających pochówki sz","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"116 ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139172019","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Castrum Sive Fortalicium in Woźniki in the Light of the Latest Field Survey","authors":"Radosław Zdaniewicz, Wojciech Kawka","doi":"10.18778/0208-6034.38.05","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.05","url":null,"abstract":"Situated among marshy meadows, the cone-shaped gord in Woźniki has been an object of interest for researchers since the early twentieth century. However, probing excavations were only carried out by the staff of the Archaeology Department of the Upper Silesian Museum in Bytom in 1957. They confirmed the historic character of the site, but provided little information on the appearance of the buildings or stages of their functioning. Unfortunately, in the twentieth century the gord was destroyed and its plateau is now heavily levelled. In 2023, it was decided to return to the research of the site, using non-invasive techniques. A thorough re-examination of the surface was also performed with a metal detector and spatial planigraphy. This yielded a number of new interesting results, providing a reason for further research of the site.","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"26 7","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139171269","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Pomiędzy historią a pamięcią: archeologia rodziny","authors":"Dawid Kobiałka","doi":"10.18778/0208-6034.38.01","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.01","url":null,"abstract":"Artykuł omawia archeologiczną wartość dziedzictwa niedawnej przeszłości, biorąc za studium przypadku pewien złoty pierścionek. Artefakt stanowi kontekst do analizy dwóch zagadnień dotyczących archeologicznych badań nad niedawną przeszłością. Pierwsza kwestia dotyczy postrzegania współczesnej archeologii jako praktyki pamięci niż historii minionych społeczności. Drugi problem stanowi omówienie tzw. archeologii rodziny (family archaeology) jako perspektywy badawczej, gdzie archeolodzy badają własną przeszłość i korzenie rodzinne. Celem pracy jest prezentacja archeologii jako wartościowej metody odkrywania, analizowania i przywracania społecznych i materialnych wspomnień z bliskiej przeszłości.","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"24 14","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139171220","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Liczman z zamku Ogrodzieniec. Próba interpretacji","authors":"Ewelina Imiołczyk","doi":"10.18778/0208-6034.38.03","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.03","url":null,"abstract":"Wśród zabytków pozyskanych w trakcie badań zamku Ogrodzieniec w 1964 r., prowadzonych pod kierownictwem ówczesnego dr. Jerzego Szydłowskiego, odkryto liczne zabytki ruchome, w tym także numizmaty. Niewątpliwie w tej kategorii zabytków na uwagę zasługuje liczman z rachmistrzem, datowany na lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XVI w. Typologicznie ów zabytek można określić jako Mitchiner 1430/1430a. Omawiany typ, znany jako Rechenmester-Typus lub Schulpfennig, posiada na awersie przedstawienie mężczyzny za stołem w trakcie wykonywania obliczeń. Na rewersie natomiast mamy litery alfabetu ułożone w pięciu liniach. Prezentowany zabytek pochodzi z pracowni trzech Hansów Schultesów, działających w latach 1553–1612 w Norymberdze. Liczman znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (nr inw. MGB/A/30/2006:3) został bez wątpienia przywieziony do Ogrodzieńca i należał do któregoś z właścicieli zamku bądź jego mieszkańców. Monety tego typu charakteryzują się bardzo bogatą symboliką i stanowią ciekawy przykład dalekosiężnych kontaktów handlowych.","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"1106 ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139172392","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"On the Issue of the Typological Definition of the So-called “Central European Castell”","authors":"Luboš Hobl","doi":"10.18778/0208-6034.38.04","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.04","url":null,"abstract":"Typology is one of the fundamental archaeological methods that helps to organise large amounts of data and facilitates their handling. It is also used in castellology, where it categorises castles into various types, for example, on the basis of their layout, as observed in Czech castellology. Among these classifications, the socalled Central European castell has proved to be particularly problematic. Nevertheless, none of the representatives within this group completely aligns with the definition formulated by T. Durdík. The best-explored representatives of this group, which come closest to meeting the definition, are the castles in Písek and Kadaň. For this reason, they served as analogies for other supposed representatives, forming the basis for the conceptualisation of the original form. Recent research has cast doubts on their inclusion in this typological group. In contrast to the examples mentioned above, there are other sites that come close to the definition, yet their classification into the group of so-called Central European castell has been questioned, to say the least. The issues discussed in this article underscore the insufficient level of knowledge available regarding the representatives of the so-called Central European castell, effectively challenging the legitimacy of using this type in terms of an archaeological method. A potential solution to this situation lies in reclassifying them into another typological group, preferably within the category of castles with a perimeter layout, which would allow their further use. Moreover, such a merger would eliminate the artificial boundaries currently separating these related sites. Nevertheless, typology should primarily be regarded as a method that helps and simplifies the handling of accumulated data. Existing groups require revision to make them more applicable for further research. This should not be limited to the assessment of architectural and historical qualities; it should also incorporate other approaches that have been underutilised thus far. This will help to create a more nuanced understanding and improved comprehension of castle sites.","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"45 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139172113","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Numizmaty i bulla ołowiana z Traktu Wolborskiego w Piotrkowie Trybunalskim","authors":"Jacek Ziętek","doi":"10.18778/0208-6034.38.07","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.07","url":null,"abstract":"Piotrków Trybunalski to miasto bardzo zasłużone dla historii Polski: siedziba królów, miejsce sejmów i trybunałów koronnych. Pierwsze udokumentowane odkrycia archeologiczne pochodzą z drugiej połowy XIX w., a większe badania archeologiczne prowadzone były od lat sześćdziesiątych XX w. Podczas nadzorów archeologicznych wykonywanych w 2014 r. przy ulicy Starowarszawskiej na Trakcie Wolborskim dokonano interesujących odkryć. Spod mostu na rzece Strawie wydobyto prawie 200 monet (od XV do XX w.) oraz znaleziono bullę – pozłacaną pieczęć ołowianą z herbem Tudorów. Wśród monet dominowały numizmaty królów Polskich (od Władysława Warneńczyka do Stanisława Augusta Poniatowskiego). Odkryty zbiór monet jest największym zespołem pozyskanym w trakcie prac archeologicznych na terenie miasta. W przypadku pieczęci z herbem Tudorów można przypuszczać, że z uwagi na zdobienie i specjalne wykonanie w pozłacanym ołowiu, nie była to plomba towarowa. Mogła za to stanowić zabezpieczenie specjalnego daru przekazanego przez dwór angielski Henryka VIII dla króla Polski Zygmunta I.","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"25 15","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139171216","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Pochówek dziecięcy kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego ze stanowiska Kobyla Miejska 14, gm. Szadek","authors":"Łukasz Antosik, M. Piotrowska","doi":"10.18778/0208-6034.38.09","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.09","url":null,"abstract":"Miejsce, na którym zlokalizowane jest stanowisko, od dłuższego czasu ulegało zniszczeniu na skutek niekontrolowanego wybierania piasku na potrzeby okolicznych mieszkańców. W 2020 r. natrafiono na pozostałości grobu ludności kultury pomorskiej. Celem prac terenowych było określenie stopnia zniszczenia cmentarzyska oraz uchwycenie jego zasięgu. W takcie sondażowych badań archeologicznych przeprowadzonych na stanowisku zarejestrowano m.in. jeden pochówek kultury przeworskiej. Przeprowadzono także badania za pomocą wykrywacza metali, jednak nie pozyskano zabytków, które można byłoby wiązać ze wspomnianą kulturą. Zarys prezentowanego obiektu nie był wyraźnie czytelny na tle piaszczystego calca. W momencie odkrycia naczynie nie było zachowane w całości, a zapinka znajdowała się między fragmentami ceramiki. Silnie skorodowana fibula prawdopodobnie była pierwotnie umieszczona wewnątrz kubka pełniącego rolę pojemnika na przepalone szczątki. Zarówno naczynie, ze względu na cechy mikromorfologiczne – pogrubiony brzeg bez facetowania oraz wałeczkowate ucho, jak żelazna zapinka nawiązująca do typu B według Kostrzewskiego i grupy 18 według Gebharda, datowane są na fazę A2 młodszego okresu przedrzymskiego. Zaprezentowany grób może być jedyną pozostałością przestrzeni grzebalnej ludności kultury przeworskiej lub jednostkowym pochówkiem dziecka zlokalizowanym poza cmentarzyskiem lub na jego obrzeżach. W sąsiedztwie nekropolii znajdować się musiała osada, która charakteryzowała się dogodnym położeniem na tle sieci hydrograficznej. Bezpowrotnie utracone i zniszczone materiały kultury przeworskiej mogły się przyczynić do lepszego poznania osadnictwa przeworskiego w tym rejonie, zwłaszcza w okresie młodszoprzedrzymskim, z którego źródła są słabiej reprezentowane niż te z pierwszych wieków naszej ery.","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"26 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139172484","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Small Museum Exhibition as a Tool for Strengthening Local and Community Ties and a Form of Promoting Popular Science Publications – Końskowola, Poland. Based on an Event in Końskowola","authors":"F. Nalaskowski, Tomasz Kozłowski, Wiesław Nowosad, D. Grupa, M. Grupa","doi":"10.18778/0208-6034.38.10","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6034.38.10","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":505545,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica","volume":"7 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139171674","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}