{"title":"„Przybyli i zbudowali nam przemysł…” Inwestorzy i fachowcy – przypadek Skarżyska-Kamiennej do 1939 roku","authors":"Marcin Medyński","doi":"10.58332/rsh2023t6a4","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6a4","url":null,"abstract":"W artykule omówiono – na wybranych przykładach – napływ inwestorów i kadry technicznej do Kamiennej (Skarżyska-Kamiennej) w latach 1885–1939. Wieś, a od 1923 r. miasto, przeżywało wówczas boom inwestycyjny w związku z przeprowadzeniem przez te tereny Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej i usytuowanie stacji węzłowej. Przed I wojną światową powstało wiele dużych i mniejszych zakładów prywatnych, przede wszystkim z branży metalurgicznej, które z kolei przyciągały dobrze wykształconych fachowców. Natomiast pierwsze lata II Rzeczypospolitej to rozkwit prywatnej spółki „Ekonomja”, ale przede wszystkim okres budowy i pozyskiwania kadr dla największej na tym terenie inwestycji państwowej, czyli zakładów zbrojeniowych: Fabryki Amunicji oraz Wojskowej Wytwórni Rakiet (później pod nazwami: Państwowa Fabryka Amunicji i Wytwórnia Węgla Aktywnego). Inwestorzy i fachowcy pracujący w tych zakładach zdobywali wiedzę, doświadczenie i kapitały w całej Europie, ale także w Azji i Ameryce Północnej.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"1 3","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972592","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Rodowód radomskich schodów żeliwno-stalowych w tabliczkach producenckich","authors":"Olga Stawczyk","doi":"10.58332/rsh2023t6c1","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6c1","url":null,"abstract":"Problematyka detalu i elementów żeliwnych w architekturze i jej wyposażeniu stosunkowo od niedawna jest przedmiotem zainteresowań badaczy. Schody żeliwne i żeliwno-stalowe nie doczekały się kompleksowych opracowań, a Radom, z odnotowanym zasobem przeszło 200 takich konstrukcji, jest pod tym względem nie tylko najlepiej rozpoznanym ośrodkiem w kraju, lecz prawdopodobnie także – najbogatszym. Przedmiotem niniejszego komunikatu są tabliczki producenckie dostarczające informacji o firmach radomskich (cztery rodzinne odlewnie) oraz zamiejscowych (cztery zakłady).","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"11 10","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972595","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Źródła do dziejów radomskiego przemysłu w XX wieku w zasobie Archiwum Państwowego w Radomiu","authors":"Krzysztof Głowacki","doi":"10.58332/rsh2023t6c3","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6c3","url":null,"abstract":"Bogaty, różnorodny i co najistotniejsze stale rosnący zasób Archiwum Państwowego w Radomiu mieści wiele dokumentów, będących świadectwem minionego. Szereg z nich dotyczy radomskiego przemysłu, który rozwijał się w mieście na przestrzeni lat. Niniejszy komunikat prezentuje materiały archiwalne dotyczące przede wszystkim najbardziej rozpoznawalnych zakładów przemysłowych prowadzących działalność na terenie Radomia w XX w., do których należały m.in. Zakłady Metalowe „Łucznik” im. Gen. Waltera, Radomska Wytwórnia Telefonów czy Fabryka Łączników. Tekst ukazuje możliwości poszukiwawcze, wskazując konkretne zespoły archiwalne i dokumenty, pomocne do odtwarzania procesu dziejowego, budowania obrazu przemysłu, który należy już do przeszłości i odżywa w pamięci radomian, a jego ślady nadal są widoczne przestrzeni miejskiej. Autor podnosi również kwestie przeszkód w dostępie do treści źródeł, z którymi muszą liczyć się użytkownicy omawianych archiwaliów.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972599","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wpływ władz samorządowych na industrializację Radomia w okresie II Rzeczypospolitej. Studium historycznych czynników lokalizacji przemysłu","authors":"Piotr A. Tusiński","doi":"10.58332/rsh2023t6d1","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6d1","url":null,"abstract":"Dynamiczny rozwój przemysłowy Radomia w dwudziestoleciu międzywojennym stymulowany był przez zespół różnorakich czynników lokalizacji, spośród których wiodącą rolę odgrywały uwarunkowania ekonomiczno-społeczne: korzystne położenie komunikacyjne (kolej żelazna i drogi bite); aktywna polityka władz państwowych (lokalizacja w mieście państwowych zakładów tytoniowych wraz z magazynami centralnymi oraz zakładów zbrojeniowych w ramach Trójkąta Bezpieczeństwa i Centralnego Okręgu Przemysłowego); intensywne zabiegi samorządowych władz miejskich, zdominowanych przez nurt socjalistyczny. W ramach tych ostatnich dominujący wpływ na skok urbanistyczny i industrializacyjny miasta miały prace związane z rozwojem infrastruktury komunalnej – technicznej (wodociągi, gazownia, bocznice kolejowe, rozbudowa sieci drogowej) i społecznej (szkolnictwo, placówki kultury, mieszkalnictwo komunalne). Władze miejskie stworzyły sektor przemysłu komunalnego, w ramach którego do istniejących u progu drugiej niepodległości elektrowni, rzeźni i cegielni miejskiej (w zarządzie kapitału prywatnego) dołączyły administrowane przez miasto wodociągi, gazownia, nowo wybudowana rzeźnia miejska (współpracująca z należącym do kapitału prywatnego zakładem przetwórstwa mięsnego), nowa cegielnia, betoniarnia i tartak. W drugiej połowie lat 30. XX w. władze miejskie aktywnie zabiegały o prywatnych inwestorów zewnętrznych, których zachęcano do lokalizacji zakładów przemysłowych przez udostępnianie terenów komunalnych (nieodpłatnie lub po bardzo korzystnych cenach) i pomoc w ich pozyskiwaniu od właścicieli prywatnych.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"59 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972596","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zagłębie Staropolskie i depositorium ferri w naszych nazwiskach. Przyczynek i zachęta do nowego kierunku badań","authors":"Łukasz Zaborowski","doi":"10.58332/rsh2023t6o2","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6o2","url":null,"abstract":"W XVI w. Szydłowiec, posiadając przywilej na handel żelazem z województwa sandomierskiego, stanowił miejsce zamieszkania przedsiębiorców górniczych. Ślad tego odnajdujemy w nazwiskach współcześnie używanych w mieście i regionie.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972598","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Przemysł metalowy między Kamienną a Kamionką i autorzy jego XIX-wiecznego „sukcesu”. Casus Suchedniowa","authors":"Marcin Janakowski","doi":"10.58332/rsh2023t6a2","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6a2","url":null,"abstract":"Lektura publikacji poświęconych Suchedniowowi oraz okolicznym miejscowościom pozwala odnieść wrażenie, iż na przełomie XVIII i XIX w., a następnie przez większość wieku XIX, obszar ten cieszył się szczególnym zainteresowaniem inwestycyjnym. Sytuowane w Suchedniowie kolejne instytucje i „stołeczna” rola osady jako siedziby jednego z dozorstw górniczych, następnie Wschodniego Okręgu Górniczego, niewątpliwie podnosiły jej znaczenie jako ośrodka przemysłowego, jednego z najważniejszych w Królestwie Polskim. Warto zadać pytanie o wpływ tych przedsięwzięć na losy i możliwości rdzennych mieszkańców Suchedniowa oraz okolic, przebieg ich zawodowego życia i udział w rozwijającej się administracji państwowej. Podstawowym problemem postawionym w niniejszym artykule jest kwestia „sukcesu” Suchedniowa – ośrodka, centrum gospodarczego – jako „sukcesu” (?) lokalnej społeczności.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"PC-21 4","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972752","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Przydrożne znamiona zakładów kamieniarskich regionu radomskiego od schyłku XIX do połowy XX wieku","authors":"Paweł Puton","doi":"10.58332/rsh2023t6c2","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6c2","url":null,"abstract":"Artykuł prezentuje wyniki inwentaryzacji i badań dotyczących występowania w regionie radomskim – rozumianym jako obszar ograniczony biegami rzek Drzewiczki, Pilicy, Wisły i Kamiennej oraz Garbem Gielniowskim – kamieniarskich sygnatur na obiektach małej architektury sakralnej, tj. przydrożnych kapliczkach, figurach i krzyżach. „Podpisy” rzemieślników branży kamieniarskiej wykonane zostały w okresie od schyłku XIX do połowy XX wieku. Udokumentowano 104 takie sygnatury, reprezentujące 33 różne warsztaty (oraz kilka niezidentyfikowanych, zatartych znaków). Liczbą zachowanych sygnatur wyróżniają się warsztaty radomskich kamieniarzy Piotra Leona i Józefa Staniszewskich (ojca i syna) oraz Franciszka Hebdzyńskiego.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972597","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Radomskie kaflarnie w latach 1850-1939","authors":"Marta Wiktoria Trojanowska","doi":"10.58332/rsh2023t6a3","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6a3","url":null,"abstract":"Przedmiotem artykułu są kaflarnie działające na terenie Radomia od połowy XIX w. do wybuchu II wojny światowej. Opierając się na materiałach archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Radomiu, prasie radomskiej oraz własnych poszukiwaniach ocalałych artefaktów dokonano próby odtworzenia ich historii, przedstawienia kolejnych właścicieli fabryk oraz samych wyrobów ceramicznych. Szczególny nacisk położono na sygnatury, którymi oznaczane były wyroby, zaprezentowane także w materiale ilustracyjnym.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"61 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972593","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Szydłowiec and Ćmielów private estates as examples of industrialization in the late 18th and in 19th centuries","authors":"Piotr Kardyś","doi":"10.58332/rsh2023t6a1","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6a1","url":null,"abstract":"Szydłowiec and Ćmielów are currently seen as tiny towns, however, still recognised as parts of the broadly understood region between the Vistula and Pilica rivers. Back in the 18th and 19th centuries, they served more important purposes than small towns usually did. It appears that the Szydłowiec estate of the Radziwiłł family and the Ćmielów estate of the Małachowski family constitute some interesting examples of industrialisation efforts undertaken in the late 18th and in 19th centuries, which were not limited to private estates.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"23 6","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972753","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wokół kultowych marek. Wyroby radomskiego przemysłu w zbiorach Muzeum Historii Najnowszej Radomia","authors":"Beata Wojciechowska","doi":"10.58332/rsh2023t6o1","DOIUrl":"https://doi.org/10.58332/rsh2023t6o1","url":null,"abstract":"Muzeum Historii Najnowszej Radomia w Radomiu rozpoczęło swoją działalność w 2021 r. Do końca 2022 r. zgromadziło w zbiorach około 2 000 muzealiów i 800 obiektów wpisanych na Inwentarz Pomocniczy. Celem instytucji jest gromadzenie artefaktów związanych ze spuścizną około 120 fabryk i zakładów przemysłowych, które istniały w Radomiu w latach 1918-2000. Pierwotny trzon kolekcji stanowią przedmioty wchodzące w skład ekspozycji stałej zatytułowanej „Przemysł siła miasta. Radom w latach 1918-1989”. Prezentowane są na niej przedmioty powstałe m.in. w Zakładach Wyrobów Fajansowych A. Rottenerga („Radimp”), Fabryce Płytek Ceramicznych „Marywil”, Odlewni „Glinice”, Zakładów Metalowych „Łucznik”, Radomskiej Wytwórni Telekomunikacyjnej, „Radoskórze” i innych. Muzeum gromadzi również artefakty związane z tradycją rzemieślniczo-kupiecką Radomia oraz przedmioty codziennego użytku wyprodukowane w zakładach zlokalizowanych w całej Polsce i poza jej granicami. Kolekcję uzupełniają archiwalia: dokumenty, metki, ulotki i foldery reklamowe, katalogi handlowe, szyldy itp.","PeriodicalId":500591,"journal":{"name":"Radomskie Studia Humanistyczne","volume":"15 1-2","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134972594","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}