International Journal of Language and Awareness最新文献

{"title":"Rus xalqının ictimai- sosial və mənəvi mədəniyyətinə Türk təsiri","authors":"Minaxanım Təkəli Nuriyeva","doi":"10.33390/ijla.1867","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1867","url":null,"abstract":"Türk-Slavyan əlaqələri qədim köklərə, özünəməxsus zəngin xüsusiyyətlərə malik olan dərin münasibətlərdir. Hər iki xalqlar arasında olan bu möhkəm və təsirli münasibətləri şübhəsiz, yetkin dil, mədəniyyət əlaqələri doğurmuşdur. Bu baxımdan Rus dilindəki Türk mənşəli alınmalar Türk Slavyan əlaqələri tarixində həm dərin, həm də silinməz izlər olmaqla qədim tarixi münasibətlərin nəticəsidir. Bu əlaqələr sonrakı yüzilliklərdə daha da inkişaf edərək iqtisadi, ictimai, siyasi və mədəni sahələri əhatə etməklə Şərqi Slavyan, o cümlədən rus dilində və mədəniyyətində silinməz izlər qoymuşdur. Deyə bilərik ki, türk xalqları ilə slavyan xalqları arasında sıx əlaqələr hələ Miladın ilk yüzilliklərində – slavyan tayfa birlikləri dövründə başlamışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, ardıcıl şəkildə davam etdiyindən bu ünsiyyət (istər iqtisadi, istər mədəni və s.) siyasi şəraitdən asılı olmayaraq daimi xarakterdə olmuşdur. Türklərin ruslara təsiri təkcə dildə deyil, antropologiyasında, adət-ənənələrində, mentalitetdə də öz təsirini tapmışdı. Bununla türklər cəsarətlə deyə bilərik ki, gələcək Rusiya imperiyasının dövləti, hərbi və iqtisadi əsasını qoydu. Lakin yaxın zamanlaradək Rus və ya digər Slavyan xalqlarının formalaşmasında, habelə dövlətçiliyinin təşəkkülündə və inkişafında türk faktorunun rolu sözün həqiqi mənasında danılmış, bu barədə tədqiqat xarakterli axtarışlar aparmaq yasaq sayılmışdı. Türk-Rus və ya qədim türklərin Şərqi Slavyan xalqları ilə olan hərtərəfli əlaqələrinin öyrənilib tədqiq olunması bu gün isə artıq yeni yanaşma tərzi, əvvəlkilərdən fərqli mövqe və habelə yeni baxış də tələb etməkdədir. Əslində tarixi xarakterə malik olan bu təşəbbüs qonşu xalqlar arasında mövcud olan münasibətlərin tarixini öyrənməyə, habelə dilin tarixini, inkişaf mərhələləri və pillələrinin tarixi baxımdan mənzərəsini müəyyənləşdirməyə böyük imkanlar açır.Şərqi Slavyan dillərində işlənən və bu dillərə keçdiyi vaxtdan bəri bir neçə yüz illər boyu işlənmə müddətincə öz aktuallığını yenə də saxlamaqda olan türk mənşəli sözlərin mühüm qismini mədəni terminlər, xüsusən türklərdə sosial-mədəni həyatın erkən yetkinliyini göstərən sözlər yasа, yasаk, yasоvul, tаmqа, tамоjnya, dеnqi, yam (poçt yolu), surquç, kаznа, tоvаr, bаzаr, arkan, basma, topor, barak, vataqa, palaş(ikiağızlı qılınc), taqan, kаbаlа, tarxan,yarlık, аltın, tоvаriş, sаn (rütbə, ad-san), аrbа, оçаq, stakan, başnya, divan, kirpiç, utyuq, bulat, çuqun, bronza, fonar və s. təşkil edir. Şərqi Slavyan dillərinə keçdiyi vaxtdan bəri bir neçə yüz illər boyu işlənmə müddətincə öz aktuallığını yenə də saxlamaqda olan bu sözlər hazırda da qazanılan uğurları ifadə etməkdədir.","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"130879580","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"About the life and creativity of Hajimolla Mahammad Nakhchivani, a great representative of the XIX century","authors":"Sebuhi İbrahimov","doi":"10.33390/ijla.1895","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1895","url":null,"abstract":"The article studies the life and work of Haji Molla Mahammad Nakhchivani, who is important for the study of manuscripts about Nakhchivan in the late 19th and early 20th centuries, which are still unknown to the scientific community. Thus, the structure, philological-textological analysis and palaeographic features of his works “Sahabad-Dumu”, “Kashkulun-Nur”, “Mazahir al-Anwar”, “Gurratul-Absar”, “Durratul-Abrar” were widely studied and certain scientific conclusions have been reached. Based on the research, it was determined how rich and comprehensive the creative activity of H.M Nakhchivani is. Also, along with the structural analysis of these works, which are a valuable product of his intense creative work, it was determined that their palaeographic features are even more scientific for the modern period. Purposeful research on the life and work of prominent scientists formed by the Nakhchivan environment in the late nineteenth and early twentieth centuries shows that authors with truly rich knowledge and skills beme indelible figures in history. The works of Nasreddin Tusi, Ekmeleddin Nakhchivani, Najmaddin Nakhchivani, Hindushah Nakhchivani, Nematullah Nakhchivani, Mahammadali Nakhchivani, Huseyn Javid, Mirza Jalil, Mahammad Taghi Sidgi, Mammad Said Ordubadi and others, who made remarkable efforts in enlightening of Azerbaijani people, could find their worthy place. The works of such well-known personalities have found their rightful place. Any work written by them was included in the list of pearls of human culture and has been serving mankind for centuries. These valuable sources of philosophical, literary, artistic, scientific, historical and logical ideas created by our thinkers save their value by passing down from generation to generation as our national treasure. One of such thinkers is Haji Molla Mahammad Nakhchivani, who was born in Nakhchivan in the late 19th and early 20th centuries and received material and spiritual nourishment from this land.","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"24 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"117060160","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"An evaluation on the reduplications in Tarık Buğra’s novel “Küçük Ağa”","authors":"Ahu Güneri, Necmi Akyalçin","doi":"10.33390/ijla.1875","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1875","url":null,"abstract":"Atasözleri, deyimler, kalıp sözlerle birlikte Türkçe söz varlığında önemli bir yeri olan ikilemeler, sözcüklerin anlamı güçlendirmek, pekiştirmek, anlatıma ahenk katmak amaçlarıyla yan yana gelerek oluşturduğu söz öbekleridir. Eserlerde kurgulanan iletilerin okuyucuya daha çabuk, daha derin, daha kalıcı ve daha anlaşılır olarak aktarılmaları için kullanılan söz öbeklerinden biri olan ikilemeler, yüklendikleri bu işlevler nedeniyle sanatçılar tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Türk edebiyatı tarihinde önemli bir yeri olan Tarık Buğra’nın da romanlarında ikilemeye çokça yer verdiği görülmektedir. Eserlerinde yer alan ikilemelerin tesadüfi olmadığı ve de sanatçının vermek istediği iletileri ve anlamları kurgulamada önemli bir yeri olduğunun ortaya konulması amacıyla bu makalede Tarık Buğra’nın Küçük Ağa romanında yer alan ikilemeler; türleri, kullanım sıklığı ve yazım yönleriyle ele alınmıştır.","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"18 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134504065","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Mətndaxili semantik proqressiya","authors":"Aygün Rüstəmli","doi":"10.33390/ijla.1887","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1887","url":null,"abstract":"Mətn bir linqvistik vahid kimi fikrin bitkinliyini bildirən mürəkkəb sintaktik bütövlükdür. Bütöv dedikdə, onun müxtəlif sayda komponentlərdən, onu təşkil edən cümlələrdən ibarət olması nəzərdə tutulur. Mətnin komponentləri sayılan cümlələr öz düzülüşü ilə həm ümumi mətn semantikasına, həm də strukturuna xidmət etməlidir. Mətnin öz kommunikativ funksiyasını yerinə yetirməsi üçün onu təşkil edən komponentlərin arasında qarşılıqlı bağlılığın olması mütləqdir. Çünki nisbi bitkinlik bildirən cümlələr mətn çərçivəsinə daxil olduqda digər cümlələrlə qarşılıqlı əlaqə yaradaraq ümumi bir mətn semantikasına, makrotemaya, eyni zamanda mikrotemaya qulluq edir. Komponentlər arasındakı bu əlaqə tiplərini araşdıraraq onları iki cür təsnif etmək olar: cümlələr arasında koheziya əlaqəsi və koherensiya əlaqəsi. Digər bir dillə desək məna və struktur əlaqə. Mətnin sintaktik strukturu və ya forması koheziya əlaqəsi kimi, semantik bağlılığı isə koheziya vasitələri ilə gerçəkləşən koherent əlaqə kimi müəyyənləşdirilir.\u0000Mətndə bir-birini izləyən cümlələr arasında məntiqi-semantik əlaqə vasitəsilə ortaya çıxan, daxili mətn bağlılığını təmin edən koherensiya əlaqələri dilçilikdə semantik proqressiya kimi də tanınır. Bu termini ilk dəfə N.R.Wolf (2001/2002) irəli sürmüşdür.\u0000Mann/Thompson (1986, 77-80) semantik proqressiyanı tədqiq edərək onun əsas növləri haqqında müddəalarını işləyib hazırlamışlar. Dilçilərin araşdırmalarına görə semantik proqressiyada koherensiyanın ifadə olunması üçün bir sıra qeyri-dil elementləri vacibdir. Tədqiqatda bağlayıcı vasitələrlə müəyyən edilən cümlələr arasındakı koherensiya əlaqələri və yaxud semantik proqressiya təsnif olunur.","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"34 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121568311","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Metinle çeviri metinlerinin karşılaştırılarak incelenmesi","authors":"Hayale Mecidova","doi":"10.33390/ijla.1865","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1865","url":null,"abstract":"Çeviri çok eski bir geçmişe sahip bir bilimdir. Çeviri sırasında dildeki herhangi bir metin başka bir dile çevrilir ve sonuç olarak önceki dildeki fikir karşısındaki kişiye anlatılmaya çalışılır. Çevrilecek metin veya dile «kaynak metin» veya «kaynak dil», çevrilen ve türetilen metne «hedef metin» veya «hedef dil» denir. Çeviriler ağırlıklı olarak yazılı ve sözlü olarak yapılır. Yazılı şekilde çeviren kişiye “mütercim”, sözlü olarak çeviren kişiye “tercüman” veya “çevirmen” denir. Çeviri, genellikle, çeviriyi orijinal metne mümkün olduğunca benzer kılmak amacıyla bir fikrin bir dilden aynı içeriğe sahip başka bir dile aktarılmasıdır. Ancak dillerin doğası, kültürel farklılıklar ve bilimsel terimlerin yaygınlığı tam bir çeviriye izin vermemektedir. Çeviri tarihi Türk kültürünü geçmemiştir. Tercümenin ilk örneklerine Selçuklu devletinde ve ondan önce yaşamış Türk boylarında rastlamak mümkündür. 8. yüzyılda başlayıp 11. yüzyılda zirveye ulaşan İslam dünyasında tercüme ve bilimsel buluşlar alanı 12. yüzyıldan itibaren zayıflamış ve 18. yüzyıla kadar sürmüştür. Altı yüz yıllık bu durgunluk döneminde, Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman tarafından kurulan medreseler, öğrencilere felsefe, tıp ve diğer bilim dallarında çeşitli bilgiler vermiş, Arapça ve Farsça öğretmiş, bu dillerde edebiyat tercümeleri yapmış ve yayınlanmış ders kitaplarından yararlanılmıştır. Çeviri süreci dünyanın en kültürel olaylarından biri olarak kabul edilebilir. Çeviri işi ilk bakışta kolay gibi görünse de çeviri alanı gerçekten çok zor ve sorumluluk isteyen bir iştir. Ayrıca çevirmene de birçok görev yükler: Edebi metin çevirisinde çevirmen her şeyden önce eserin tüm güzelliğini, bütünlüğünü, ahengini ve etkisini sürdürebilmelidir. Çevirmen, yazarın ait olduğu kişilerin tarihi, coğrafyası, etnografyası, düşünce tarzı, gelenekleri ve özellikleri hakkında derin bir bilgiye sahip olmalıdır. Ayrıca çeviriyi oluştururken okuyucunun beğenisini de dikkate almalıdır. Edebi çeviride dil bilgisinin, özellikle çevirmenin her iki dilin sadece edebi biçimini değil, aynı zamanda konuşma biçimini, lehçelerini ve hatta argosunu bilmesi önemli koşullardan biridir.Çevirinin dili, çevirinin kaynak metin seviyesine yakınlık derecesi, çevirideki biçimlerin dil özelliklerinin korunması vb. tüm bu yönleriyle birlikte eserin genel sanatsal özellikleri korunmalıdır. Çevirmen önce çevrilecek esere hakim olmalı, sonra çeviriyi düşünmelidir. Çeviribilim çok ilgili ve ilginç bir dilbilim alanıdır. Azerbaycan ve Türkiye arasındaki dostluk gelenekleri eski tarihimize kadar uzanır. Dolayısıyla Azerbaycanlı ve Türklerin tarihi kökleri aynı olduğu için etimolojimiz ve geleneklerimiz de aynıdır. Hem Azerbaycanlıları hem de Türkleri Oğuz dil grubuna aittir. Azerbaycanlılar ve Türkler, tarihsel gelişim içinde birçok imparatorluk kurmuşlar ve diğer imparatorluğun çöküşüne neden olmuşlardır. Bu yüzden devletler arasındaki ilişkilerin giderek gelişmesi, hem sözlü hem de yazılı olarak her iki dilden tercüme e","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"32 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"131441501","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Türk dilleri açısından dil diferensiasion olgusu","authors":"Ruslan Abdullayev","doi":"10.33390/ijla.1863","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1863","url":null,"abstract":"Makale, diferensiasiyon teriminin özünü ortaya koymakta ve dünya dilbiliminde bu terime yaklaşımı açıklamaktadır. Çalışmada, difenesiasiyon kavramının içeriğini ve özünü, dilbilimdeki gelişim alanlarını ve çevrelerini tanımlar ve bu terimin dilbilimdeki yeri ve önemini göstermeye çalışır. Aynı zamanda dilbilimde Türk lehçelerinde diferensiasiyon alanları örneklerle anlatılmış ve araştırma sorusu geniş çapta tartışılmıştır. Araştırmada, Türk lehçeleri arasında karşılaştırma yapılarak diferensiasiyon betimlenmeğe çalışılmaktadır. Yunanca kökenli olan diferensiasion kelimesi, bir birimi, bir bütünü düşüncenin parçalarına ayırma sürecidir ve entegrasyon, tam tersine, parçalar ve bir bütün olma süreci arasında bir etkileşim aracıdır. Dilbilimde bununla ilgili değişik araştırmalar yapılmış, çeşitli teorik bilgiler ve tanımlar vardır. Sonuç olarak makale diferensiasiyonu tanımlar ve bu terimin teorik temellerin incelenmesinde ve Türk dillerinin bölünmesinin nedenlerini ortaya koymada önemini vurgular.\u0000 \u0000Məqalədə diferensiasiya terminin mahiyyəti açılmış, dünya dilçiliyində bu terminə yanaşma tərzi təsvir edilmişdir. Tədqiqatda diferensiasiya termin anlayışının məzmununu, mahiyyəti, onun linqivistikada işlənmə hududları və sahələri müəyyənləşdirilərək dilçilikdə bu terminin yeri və əhəmiyyəti göstərilməyə çalışılmışdır. Eyni zamanda dilçilikdə hansı sahələrdə diferensiasiya baş verdiyi, bunun hansı formalarda olduğu nümunələrlə izah edilmiş, verilmiş tədqiqat sualı geniş şəkildə müzakirə edilmişdir. Tədqiqatda türk ləhcələri arasında müqayisələr aparılaraqdiferensiasiya təsvir olunmağa çalışılır. Yunan mənşəli diferensiasiya sözü vahidin, bütövün düşüncə hissələrinə ayrılması prosesidir, inteqrasiya isə əksinə, hissələr arasında qarşılıqlı təsir vasitəsi və bütövləşmə prosesidir. Dilçilikdə bu mövzuda müxtəlif araşdırmalar aparılıb,müxtəlif nəzəri məlumat və təriflər var.Nəticədə diferensiasiyaya tərif verilərək, bu terminin nəzəri əsaslarının öyrənilməsi ilə türk dillərinin bölünmə səbəblərinin ortaya qoyulmasında böyük əhəmiyyətə malik olduğu məqalədə vurğulanmışdır","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"27 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127474788","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Der schriftsteller Boris Pasternak und seine rezeption im Deutschland des 20. jahrhunderts","authors":"Sevinc Tofiq kızı Rzayeva","doi":"10.33390/ijla.1890","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1890","url":null,"abstract":"Der Dichter und Schriftsteller Boris Pasternak hatte seit seiner Jugend eine besonders enge Bindung zu Deutschland und zur deutschen Kultur entwickelt.In seinen beiden längeren Aufenthalten in Deutschland, im Jahr 1905 und im Jahr 1912, eignete sich Pasternak die deutsche Sprache an, machte sich mit der deutschen Literatur vertraut, speziell der Romantik, widmete sich zuerst der Musik, dann dem Studium der Philosophie, insbesondere dem Marburger Neukantianer Hermann Cohen. Die Philosophie betrachtete Pasternak als wichtige Quelle für seine Poesie.Von 1946 bis 1955 arbeitete Boris Pasternak indes an seinem ersten und einzigen Roman „Doktor Schiwago“. Der Roman durfte nicht gedruckt werden, weil er in der Sowjetunion als regimekritisch verdächtigt wurde. Da durfte der Roman offiziell auch erst 1988 erscheinen. Außerhalb Russlands wurde der Roman jedoch auf Anhieb ein internationaler Erfolg, da „Doktor Schiwago“ in rascher Folge in 18 Sprachen übersetzt wurde.In Deutschland begann die Erfolgsgeschichte bereits 1958, nachdem die erste deutsche Übersetzung von Reinhold von Walter im S. Fischer Verlag Frankfurt am Main erschienen war.Der Beitrag diskutiert, wie Pasternak und sein Roman „Doktor Schiwago“ in Deutschland rezipiert wurde und wie gerade dieser Roman eine „transkulturelle“ Rezeptionswirkung im Deutschland des 20. Jahrhunderts entfaltet hatte.","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"28 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"126111505","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Azərbaycan dilində hibrid sözlər","authors":"N. Haciyeva","doi":"10.33390/ijla.1864","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1864","url":null,"abstract":"Azərbaycan ədəbi dilinin lüğət tərkibinin inkişaf problemi müasir dilçilikdə əhəmiyyətli yer tutur və müxtəlif mənşəli sözlərin yeni söz yaratma problemi ilə əlaqədardır. Son vaxtlar dilçilikdə Azərbaycan dilində alınma leksikanın inteqrasiyası məsələsi xüsusi maraq doğurur. Bu zaman ingilis dilinin lüğət tərkibindən alınan sözlərə xüsusi əhəmiyyət verilir, belə ki, ingilis dili təkcə Azərbaycan dili üçün deyil, o cümlədən dünyanın bir sıra dilləri üçün donor rolu oynayır. Müasir dövrdə ingilis-Azərbaycan hibridlərinin yaranması ən qeyri-ordinar və mürəkkəb sözdüzəltmə proseslərindən biridir, bu zaman yeni yaranan sözlər yalnız yumoristik məqsədlə, yenilik, gözlənilməzlik, ahəngdarlıq ilə deyil, həm də ifadənin yüksək informativliyi ilə seçilir. Hibrid söz mənşəcə yunan sözü olub, çarpazlaşmış, qarışmış deməkdir. Qeyd etmək lazımdır ki, iki eyni mənalı sözün birləşib hibrid söz yaratması cəhətdən hibrid sözlər leksikpleonazm hadisəsini yaradır. Məsələn: Türk mifologiyasında itbarak mifoloji surətlərdən biridir; İlk mərhələnin şərti başdan-binadan belə qoyulmuşdu : “Laldinməz” (S.Azəri. “Yasaq edilmiş oyun”); -Sağ olsun qılçalarım, -deyirdim, - uzundraz oğlanam (İ.Əfəndiyev. “Sarıköynəklə Valehin nağılı”); Bulud göydə düzüm-düzüm düzülür, Get gözəl, səfərin mübatrək olsun. Gözlərimdən abi-neysan süzülür, Get gözəl, səfərin mübarək olsun (A.Padarlı, “Olsun”); Döğrudanmı hələ özünü tanımayan, yaxud özünü tapmayan, bəlkə də Avropanın “ifrat azadlığı”nda özünü itirən iki cüt bir tək növcavanın və uğursuz “hüquq müdafiəçisi”nin təhqirlərinə dözməliyik? (“Gündəm”, Ə.Nuriyev). Bir dilin sözlərinin digərinə keçmə masştabı dildaxili əlaqələrin xarakterindən də asılıdır: daxili və xarici kontaktlar şəraitində bu proseslərin səbəbi adətən müxtəlif olur. Birinci halda “mədəni” alınmalar üstünlük təşkil edir, eyni zamanda daxili kontaktda digər motivlərin bütöv cərgəsi fəaliyyət göstərməyə başlayır. Alınma kök morfemlərin əksəriyyətinin üzə çıxması ikidillilik şəraitində onların sözdüzəltmə proseslərinə cəlb olunması ilə əlaqədardır. Yeni sözləri qəbul edən dildə yeni yaranan sözlərin seriyası meydana çıxır ki, onlar alınma kökdən və xüsusi sözdüzəltmə şəkilçisindən ibarət olur. Beləliklə, Azərbaycan dilində hibrid sözlər münasibətdə bir neçə fikir irəli sürülür: 1) iki eyni mənalı sözün birləşməsi və yaxud yanaşı işlənməsi kimi; 2) qoşa söz modelində işlənən hibrid sözlər; 3) hibrid sözlərə ayrı-ayrı dillərə məxsus şəkilçilərin qoşulması ilə; 4) hər iki sözün ixtisarı şəklində. Hibrid sözlər universal olaraq bütün dillərdə mövcuddur. Cəmiyyətin iqtisadi, siyasi, mədəni həyatında bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan dillərin lüğət tərkibi hibridləşməyə məruz qalır","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"2 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"133490437","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Şərqi slavyan dillərindəki Türk mənşəli sözlərdə baş verən leksik- semantik yeniləşmə","authors":"Minahanım Nuriyeva Tekeli","doi":"10.33390/ijla.1861","DOIUrl":"https://doi.org/10.33390/ijla.1861","url":null,"abstract":"Məqalədə Rus ədəbi-bədii dil materiallarının verdiyi çox zəngin faktlar əsasında Şərqi slavyan dillərinin lüğət tərkibində mövzud olan türkizmlərdə baş verən məna diferensiallaşması prosesi geniş şəkildə tədqiq olunur. Göstərilir ki, çox hallarda mənbə dillərdən yalnız özünün bir mənası ilə rus dilinə daxil olmuş söz sonradan o yeni mühitdə özünün semantik çevikliyini və zənginliyini qazanır. Bununla da müstəqil leksik vahid kimi keçdiyi dilin lüğət tərkibinin semantikasını məzmunca xeyli zənginləşdirmiş olmuşdur. Diaxronik aspektdə işlənmiş bu məqalədə məna dəyişmələrinin obyektiv və subyektiv səbəbləri müəyyənləşdirilir, Rus ədəbi-bədii dil materiallarının verdiyi dil faktları üzrə türkizmlərin semantik inkişafı izlənilir, semantik inkişaf qanunauyğunluqları açıqlanır. ","PeriodicalId":325781,"journal":{"name":"International Journal of Language and Awareness","volume":"57 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116481220","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}