Wpływ pokrycia terenu oraz jego zmian na rozmieszczenie stanowisk bobra europejskiego w Magurskim Parku Narodowym

The impact of land cover and its changes on European Beaver emplacement in the Magura National Park Reintroduction of the European beaver (Castor fiber) in the Beskid Niski started in the 1980s. The increase in the beaver population coincided with the systemic, social and economic changes that took place both in the Beskid Niski and in the entire Poland. In the case of the Magurski National Park, they are part of a longer series of events of the twentieth century, related to intensive warfare and population exchange in this area. As a result, the structure of land use, as an effect of human impact on the natural environment, has undergone significant changes. The article attempts to assess the impact of changes in land cover on the European beaver population in Magura National Park. Particular attention was paid to the changes that take place in the immediate vicinity of the beaver sites. The intensity of land cover transformations within its impact zone was compared with changes that occur in other areas of the park, including those made by humans. The results of field surveys carried out in 1996, 2010 and 2021 were used in the research. Until 2019, information was obtained through segmentation and classification of orthophotos. The Mask R-CNN deep learning model and machine learning algorithms were used to extract information from cartographic materials. In the Magurski National Park area, from the 1980s to the present, there has been an increase in the number of beavers; the forest area and the density of buildings also increased, with a simultaneous decrease in the field and grassland area, as well as the density of the road network. During this period, beavers living in the study area showed a tendency to abandon their positions at the bottom of large river valleys near human habitations, in favour of inhabiting higher-lying areas, more distant from human activity zones. Currently, beavers inhabit the areas of abandoned Lemko villages and adjacent forests in the south of the national park. It is difficult to determine and requires further research whether the described change in the location of the beaver habitat results from the beaver’s desire to avoid humans or from other environmental conditions. Zarys treści: Działania zmierzające do reintrodukcji bobra europejskiego (Castor fiber) w Beskidzie Niskim zaczęto podejmować w latach 80. XX w. Zwiększanie się populacji bobra zbiegło się w czasie ze zmianami ustrojowymi, społecznymi oraz ekonomicznymi, które miały miejsce zarówno na obszarze Beskidu Niskiego, jak i całej Polski. W przypadku Magurskiego Parku Narodowego wpisują się one w dłuższy ciąg wydarzeń XX w., związanych z intensywnymi działaniami wojennymi oraz wymianą ludności na tym obszarze. W ich wyniku struktura użytkowania ziemi, będąca wynikiem oddziaływania człowieka na środowisko naturalne, poddana została znaczącym zmianom. W pracy podjęto próbę oceny wpływu zmian pokrycia terenu na populację bobra europejskiego w Magurskim Parku Narodowym. Szczególną uwagę zwrócono na przemiany zachodzące w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk bobra. Intensywność przekształceń pokrycia terenu w obrębie strefy jego oddziaływania została porównana ze zmianami zachodzącymi w innych obszarach Parku, w tym tych użytkowanych przez człowieka. W badaniach wykorzystano wyniki inwentaryzacji przeprowadzanych w latach 1996, 2010 oraz 2021. Strukturę pokrycia terenu pod koniec lat 80. XX w. pozyskano z archiwalnych map topograficznych w skalach 1: 10 000 i 1: 25 000. Dla okresu od lat 90. ubiegłego wieku do 2019 r. informacje zostały pozyskane poprzez segmentację i klasyfikację ortofotomap. W pozyskiwaniu informacji z materiałów kartograficznych wykorzystano model głębokiego uczenia Mask R-CNN oraz algorytmy uczenia maszynowego. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że na obszarze Magurskiego Parku Narodowego od lat 80. XX w. do dziś doszło do wzrostu liczebności bobra; zwiększyła się także powierzchnia lasów oraz gęstość zabudowy, przy jednoczesnym spadku powierzchni pól i użytków zielonych, a także gęstości sieci drogowej. Bobry żyjące na badanym obszarze, wykazywały w tym okresie tendencję do porzucania stanowisk w dnach dużych dolin rzecznych w pobliżu siedlisk ludzkich, na rzecz zasiedlania obszarów wyżej położonych, bardziej oddalonych od stref aktywności człowieka. Obecnie zamieszkane przez bobra są głównie tereny opuszczonych wsi łemkowskich oraz przyległych lasów na południu Parku Narodowego. Trudne do określenia i wymagające dalszych badań jest stwierdzenie, czy opisywana zmiana lokalizacji obszarów bytowania bobra wynika z chęci uniknięcia przez niego człowieka czy z innych uwarunkowań środowiskowych.