Chemical study and influence in diabetic mellitus of the Khanui and Unit cold mineral waters in Bulgan province

We conducted this study in 4 seasons of the year depending on the seasonal of cold mineral waters of the Khanui and Unit in Bulgan province. The results were analyzed in physical and chemical characteristics, macro, micro elements and biological activity for that investigate how to influence the components dynamic for diabetic mellitus. The samples were collected in summer and autumn of 2017, winter and spring of 2018, and determined physical and chemical properties on the field and in laboratories. In the Khanui cold mineral water, the water quality study reveals that pH of water varies from 7.34 to 7.9, EC ranges 38-50.8 mS/m, TDS values range from 313.03 to 391.63 mg/l and belongs to HCO3-- Ca2+, Na+ type. In the Unit cold mineral water, the water quality study reveals that pH of water varies from 7.18-7.43, EC ranges from 26.9-30.5 mS/m, TDS values range from 251.17 to 286.25 mg/l and belongs to HCO3-- Ca2+, Mg2+ type. Results of regime study of the Khanui and Unit cold mineral waters are shown that the no seasonal changes for macro-chemical composition. Although, the orthosilicic acid (H4SiO4) and fluorine (F) as a biological activity elements have decreased significantly in the summer compared with other seasons. Totally 53 elements were analyzed in the Khanui and Unit cold mineral waters. Ca2+, Mg2+, HCO3- ions have a special role for the treatment of diabetic mellitus. Due to the cold mineral water of the Unit is containing of HCO3-- Ca2+, Mg2+ and Se, it can have a positive effect on the treatment of diabetes. Булган аймгийн Хануй, Уньтын хүйтэн рашааны горимын судалгаа, чихрийн шижин өвчинд нөлөөлөх нөлөөлөл Хураангуй: Бид энэхүү судалгааг Булган аймгийн Баян-Агт сумын нутагт орших Хануйн хүйтэн рашаан, Хутаг-Өндөр сумын нутагт орших Уньтын хүйтэн рашааны ундаргуудад улирлаас хамааруулан жилийн 4 улиралд судалгааг явуулж үр дүнг боловсруулан уг рашаануудад агуулагдаж буй физик-хими, макро, микро хими, биологийн идэвхит элементүүд нь чихрийн шижин өвчинд нөлөөлөх нөлөөллийг тогтоох зорилгоор хийж гүйцэтгэсэн. Судалгаанд хамрагдсан дээжүүдийг 2017 оны зун, намар, 2018 оны өвөл, хаврын улиралд тус тус цуглуулж газар дээр болон лабораторид физик, химийн шинж чанарыг тодорхойлсон. Хануйн хүйтэн рашааны 3 ундарга нь саармагаас сул шүлтлэг орчинтой (7.34-7.9), цахилгаан дамжуулах чанар (EC) нь 38-50.8 mS/m, ерөнхий эрдэсжилт 313.03-391.63 мг/л, гидрокарбонат-кальци, натрийн төрлийн рашаан төст усны ангилалд хамаарагдаж байна. Уньтын хүйтэн рашааны 3 ундарга нь саармаг орчинтой (7.18-7.43), цахилгаан дамжуулах чанар (EC) нь 26.9-30.5 mS/m, ерөнхий эрдэсжилт 251.17-286.25 мг/л гидрокарбонат-кальци, магнийн төрлийн рашаан төст усны ангилалд хамаарагдаж байна. Хануй, Уньтын хүйтэн рашаануудын горимын судалгааны үр дүнгээс харахад макро химийн найрлагын хувьд улирлын өөрчлөлт ажиглагдсангүй. Харин эмчилгээний идэвх үзүүлдэг элементүүд болох орто цахиурын хүчил (H4SiO4) болон фторын (F) агуулга нь зуны улиралд бусад улирлаас тоон утгын хувьд багассан байна. Судалгаанд хамрагдсан дээжүүдэд микро химийн шинжилгээг 53 үзүүлэлтээр тодорхойлоход 25 элемент тоон утгатай илэрсэн. Чихрийн шижин өвчний эмчилгээнд макро элементүүдээс Ca2+, Mg2+, HCO3- гэсэн ионууд онцгой үүрэг гүйцэтгэдэг байна. Уньтын хүйтэн рашаан HCO3-- Ca2+, Mg2+ төрлийн усны ангилалд багтаж байгаа бөгөөд Se илэрсэн нь чихрийн шижин өвчний эмчилгээнд эерэг нөлөө үзүүлэх боломжтойг харуулж байна. Түлхүүр үг: Хануй, Уньт, хүйтэн рашаан, химийн найрлага, горимын судалгаа, чихрийн шижин