FAHREDDÎN er-RAZÎ’NİN TANRI TASAVVURUNU ÜZERİNE İNŞA ETTİĞİ YEDİ ÖNCÜL

Fahreddin er-Râzi, insan bicimci tanri tasavvurunun cokca tartisildigi bir donemde tenzih savunusuyla tebaruz eden bir mutekellimdir. Râzi, felsefi kultur ve kadim ilahi dinlerden tevarus ettigi iddia edilen tesbih ve tecsimi kadim ananelerin ve putperestligin feri bir uzantisi olarak gormustur. Antropomorfist tanri tasavvuruna karsi tenzih savunusuyla munezzeh Allah inancini savunan Râzi, tanri tasvirini metnin zahiri anlami ile betimleyen salt nakilci zihniyetin iddialarini mesnetsiz buldugu gibi kadim felsefi kultur ve israiliyat menseli rivayetlerle tanri tasavvurunu sekillendirenlerin tezlerini de akli ve mantiki acidan tutarsiz bulmustur. Râzi bu her iki cenahin tezlerini kendi argumanlari ile curutmeye calismistir. O salt nakilcilerin iddialarini tenzih temali naslarla bertaraf ederken, salt akilcilarin tezlerini de felsefi oncul, mantiki onerme ve akli istidlal yontemleri ile izale etmeye calismistir. Razi, muhaliflerinin tezlerini kendi argumanlari ile curutmeye calisirken onu guclu kilan ve muhaliflerini ilzam eden en onemli yonu tezlerini inkâri muhal olan onculler uzerine ikame etmis olmasidir. Bu calismada Razi’nin teolojisini sistematize etmede esas aldigi ve tanri tipolojisini uzerine insa ettigi yedi onculu isleyecegiz.