MANASTIR ŞEHRİNDE AMERİKALI PROTESTAN MİSYONERLER VE FAALİYETLERİ (1873-1913)

Bu calismanin temel amaci, 1873 yilindan itibaren Manastir vilayetinde faaliyet gostermeye baslayan Amerikali Protestan misyonerlerin 1913 yilina kadar gecen sure icerisindeki faaliyetlerini irdelemektir. Bu kapsamda misyonerlik calismalarinin bolgenin sosyal ve siyasi hayatina etkileri, buna karsilik Osmanli yetkililerinin aldigi tedbirler de ortaya konulmaya calisilmistir. Avrupa Turkiyesi Misyonuna bagli olarak 1873 yilinin Ekim ayinda kurulmus olan Manastir istasyonu, Amerikan Board teskilatinin en batidaki istasyonu idi. Bu istasyonda gorevli misyonerler 1878’de kizlar icin bir yatili okul, 1904’te de bir yetimhane acmislardir. Ayrica ikametgâh olarak kullanilan bazi haneleri de saglik ve egitim amaciyla faaliyete gecirmislerdir. Misyonerler actiklari egitim kurumlari yaninda Protestanligin tebligi amaciyla dini kitap basim ve dagitim faaliyetleri de yurutmuslerdir. Osmanli Devleti, 1901 yilinda Fransiz kurumlarina emlak vergisinden muafiyet ve gumruk dokunulmazligi gibi ayricaliklar taniyan bir anlasma imzalamak zorunda kalmisti. Bu anlasma diger devletlere de emsal teskil etmis, bu baglamda ABD’li misyonerler de 1903 yilindan itibaren ayni haklardan yararlanmak icin harekete gecmisti. Uzun israrlar ve siyasi manevralar sonucunda 1907 yilinda Manastir’daki yatili kiz okulu ile yetimhane gibi Amerikan kurumlari mevzuattaki sartlari saglamak kosuluyla diger devletlere taninan muafiyetlerden yararlanma hakkini elde etmistir. Bu cerceveden olmak uzere misyonerler ABD’nin bolgede siyasi nufuzunu belirgin hale getirmek icin calismalarini surdurmuslerdir. Arastirmanin kaynaklarini temel olarak Osmanli Arsivinde mevcut belgeler olusturmustur. Ayrica konuyla ilgili bilgi ve yorumlara yer veren misyoner raporlari ve ABD’li Protestan misyonerlerin Manastir vilayetindeki faaliyetleri ile ilgili bilgi veren diger kaynaklar dikkate alinmistir.