THE ISSUE OF RETURNING HOME OF BULGARIANS WHO FLED FROM OTTOMAN MACEDONIA TO BULGARIA (1902-1904)

Bu araştırmanın konusu 1902-1903 tarihleri arasında Osmanlı Makedonyası’ndan Bulgaristan’a gerçekleşen firarlar ve firarilerin eve dönüş problemidir. Bu dönemde Eylül 1902’de Cuma-i Bâlâ İsyanı ve Ağustos 1903’te İlinden Ayaklanması çıkmıştır. Cuma-i Bâlâ İsyanı ile başlayan ve İlinden Ayaklanmasıyla devam eden süreçte Bulgaristan’a yoğun firar olayları yaşanmıştır. Osmanlı Devleti 1902 sonbaharından 1904 yılı başına kadar çıkardığı genel af düzenlemeleriyle firarilerin geri dönüşünü sağlamaya çalışmıştır. Ancak Bulgaristan’ın firarilerin geri dönüş sürecine yeterince destek olmaması nedeniyle af düzenlemelerinden istenilen sonuç alınamamıştır. Firariler konusu Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında 8 Nisan 1904 tarihinde imzalanan İtilafnameyle çözümlenmiştir. İtilafnamenin imzalanmasından sonra Osmanlı hükümeti 13 Nisan 1904 tarihinde genel af ilan etmiş, geri dönüş için kapsamlı talimatnameler yayınlamıştır. Genel affın ilanından sonra firarilerin büyük bir kısmı Temmuz 1904’ün sonuna kadar geri dönmüştür. Firariler konusu Osmanlı arşivlerinden ve İngiliz konsolosluk raporlarından elde veriler çerçevesinde incelenecektir.