FAKRU’D-DEM TERİMİ VE KLASİK TÜRKÇE TIP METİNLERİNDEKİ EŞ ANLAMLILARI

Bu calismada fakru’d‐dem cercevesinde Turkcede kan eksikligi, kan yetersizligiyle ilgili sozcuklere yer verilmis ve fakru’d‐demle es anlamli sozcukler ortaya konulmaya calisilmistir. Konunun amaci, soz konusu metinlerde Turkcede kan eksikligi terimlerini tespit etmek, onlarin kullanildigi donemleri, terimlerdeki degisimleri belirlemek ve bu yolla hem Turkce tip terimlerine hem sozcuk tarihine hem de es anlamli sozcuklerin olusumuna etki eden sureclere katkilar sunmaktir. Calismanin sinirliliklari, donem, metin turu ve terime gore degismektedir. Metin turu, bu donemde yazilan Turkce tip metinleridir. Terim, kan eksikligi, kansizlik ile ilgili fakru’d‐dem terimi ve onun es anlamlilaridir. Donem, Bati Turkcesidir. Bu donem de 14. ve 20. yuzyillar arasiyla sinirlandirilmistir. Bu surecte yazilmis 19 eser, calismanin verilerini toplamak icin secilmistir. Bu metinler ayni zamanda calismanin malzemesini de olusturmaktadir. Tip metinlerinde kansizlik, ḳan az olmaḳ; ḳan az olup bedene vefa itme‐; killet‐i dem; taḳlil‐i dem ol‐; ḳanlari u ruhlari az ol‐; faḳru’d‐dem ve faḳiru’d‐dem bicimleriyle karsilanmistir. 20. yuzyil disinda faḳru’d‐dem ve faḳiru’d‐dem sozcuklerinin kullanimina rastlanmamistir. Goruldugu gibi daha onceki yuzyillarda kansizlik, kan, dem bicimlerine gelen az ve ḳillet ile olusturulmus tamlamalarla ifade edilmistir. Bu sozcukler, yerlerini 20. yuzyilda faḳr veya faḳir bicimine birakmis gibi gorunmektedir. Turkcede kansizlikla ilgili terimler burada sinirli sayida metin ornekleriyle incelenmistir. Turkce tip metinleri sayisi dusunuldugunde bu orneklemin cok az oldugu gorulecektir. Konuyla ilgili kesin sonuclarin tum metinlerin incelenmesiyle cikarilacagi belirtilmelidir.