Mevlid Nasıl Okunurdu? Yazma Nüshalardaki Makam Kayıtları Üzerine Bir Değerlendirme

Manzum Türkçe metinler arasında Süleyman Çelebi’ye ait Vesîletü’n-necât adlı mevlid yüzyıllar boyunca geniş bir coğrafyada çeşitli vesilelerle en çok okunan eserlerden biri olmuştur. Zaman içinde çok sayıda yazma nüshası üretilen Mevlid’in metni çeşitlenmiş, versiyonları ortaya çıkmıştır. Başlangıcı ve gelişimi hakkında detaylı bilgi bulunmasa da Süleyman Çelebi mevlidinin erken dönemden itibaren müzikal bir icra şekline kavuştuğu anlaşılmaktadır. Mevlid’in musiki ile olan beraberliğinde zamanla muhtelif icra şekilleri gelişmiş ve bazı rivayetlerde bestelenmiş olduğu belirtilmiştir. Mevlid yazmaları arasında derkenarda beyit ya da mısra yanlarına çeşitli makam adlarının yazıldığı nüshalar bulunmaktadır. Bu çalışmada eserin icra serencamı açısından önemli ipuçları taşıyan bu makam kayıtlı Mevlid yazmalarından on dokuz nüsha tespit edilerek analiz edilmiştir. Nüshaların kısaca tanıtılmasının ardından makam kayıtlı Mevlid yazmalarının biçimsel özellikleri, icrada kullanımlarına yönelik hususiyetleri ve makam adlarının kayda geçme yoğunluğu değerlendirilmiştir. Ele alınan on dokuz Mevlid nüshasında her bir bahir/bölüm için tercih edilen makamların sayısal dökümü yapılmıştır. Böylelikle icrada tercih edilen makamlar ve nüshalardaki makam çeşitliliği karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Ortaya konan sonuçlar üzerinden Mevlid yazmalarına yansıyan icra özellikleri ve Mevlid’in bestelendiğine yönelik aktarımlar tartışılmıştır.