Experientia spiritualis et visio Dei – religijne i mistyczne konteksty Augustyńskiej duchowości

Mając na uwadze życiowy dynamizm Augustyna, uwypuklający jego osobiste przeżycia, podjęta została próba zarysowania (wspólnie) doświadczenia religijnego oraz mistycznego. Starochrześcijański myśliciel przedstawia nam świadectwo własnej pobożności, a więc jego propozycja nie jest ścisłą definicją, co często stanowi trudność w wyłuskaniu istotnych elementów, ukrytych pod formą językowo-stylistyczną. Autor wspomina o religijności chłopięcej oraz o swoim nawróceniu, oczywiście był on świadomy tego, że celem poznania religijnego jest przede wszystkim stopniowe uobecnianie się tajemnicy Boga. Warte podkreślenia jest także to, że ekstatyczne zjednoczenie jest uwarunkowane w przykazaniu miłości, które można realizować wyłącznie poprzez słowa Jezusa. Konsekwencją tak rozumianej wiary okazała się dla Augustyna teologia kerygmatyczna św. Pawła, będąca sprzężeniem dogmatu i życia w nierozerwalną całość. Trudno jest wskazać granicę oddzielającą obydwa doświadczenia, niemniej, mając na uwadze świadectwo autora, należy uznać, że jego mistyka zostaje poprzedzona głębokim wysiłkiem ascetycznym. Mistycyzm oznacza u niego najbardziej intymne i pełne poznanie rzeczywistości Bożej mieszczące się w szeroko pojętej religijności. Z jednej strony Augustyn uznał w doświadczeniu nadprzyrodzonym poznanie Stwórcy, jednak z drugiej, odwołując się do nauczania św. Jana, dobitnie zasygnalizował epistemologiczną aporię, wedle której Bóg przekracza ludzkie możliwości poznawcze i dlatego pozostaje On w pewnej mierze nieosiągalny (J 1,18). Zestawienie tych dwóch doświadczeń łączy ze sobą problem chrześcijańskiej mistyki, intuicji i iluminacji oraz przypomina ważną prawdę, że poglądy Augustyna stanowią wyjątkową fenomenologię ludzkiej duchowości, będącą swego rodzaju generatorem dla wielu chrześcijańskich wspólnot.