Şâtıbî’nin (öl. 590/1194) Ḥırzü’l-emânî’de (eş-Şâṭıbiyye) Tażʻîf Ettiği Vecihler ve Bu Vecihlerin Günümüz Kıraat Tedrisatı Pratiğine Yansıması

Bu makale, Kâsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî’nin yedi kıraate (kırâ’ât-i sebaʻ) ait farklılıkların kolay bir şekilde ezberlenmesi amacıyla kaleme aldığı Ḥırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî adlı manzum eserinde zayıf addettiği vecihlerin tespiti ve kıraat tedrisatı pratiğindeki durumlarını konu edinmektedir. Şâtıbî’nin, bu vecihleri bazen leyse müʻavvelâ (لَيْسَ مُعَوَّلاَ) ve lem yeṣıḥḥa fe yuḥmelâ (لَمْ يَصِحَّ فَيُحْمَلاَ) gibi ifadelerle açıkça; bazen de yüftelâ (يُفْتَلاَ), helhelâ (هَلْهَلاَ), uḫmilâ (اُخْمِلَا) ve mâce (مَاجَ) gibi kelimelerle dolaylı olarak tażʻîf ettiği anlaşılmaktadır. Söz konusu bu vecihlerin toplamda sekiz tane olduğu; bunlardan iki tanesinin usul, altı tanesinin de ferşî farklılıkları içerdiği görülmektedir. Makalede öncelikle ilgili vecihler, usul ve ferş farklılıkları şeklinde ikiye ayrılmıştır. Ardından bu vecihlerin, hem kıraat sahasının mühim kaynaklarında nasıl işlendiği hem de Ḥırzü’l-emânî’nin otorite kabul edilen şârihleri tarafından yorumlanma biçimi aktarılmıştır. Son olarak bu vecihlerin, gerek ülkemizde tedavülde bulunan İstanbul ve Mısır tarîkleri gerekse Arap dünyasında yürütülen kıraat öğretimi faaliyetleri pratiğindeki durumları belirtilmiştir.