{"title":"人类还是动物?19世纪下半叶波兰期刊中关于人类谱系的讨论","authors":"K. Wrzesińska","doi":"10.4467/2543702xshs.22.004.15970","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Celem artykułu jest zobrazowanie dyskusji na ziemiach polskich na temat rodowodu ludzkości, których inspiratorem był Charles Darwin i kontynuatorzy jego myśli. Teoria ewolucji zmieniła sposób myślenia o człowieku, który traktowany był dotąd jako „korona stworzenia”. Główną oś niniejszego tekstu stanowi analiza recepcji prac Darwina poprzez pryzmat sporów nad rodowodem człowieka, tym samym więc rozwój nauki na ziemiach polskich w XIX wieku. Problematyka ta znalazła swoje odzwierciedlenie w naukowej (a także popularyzującej wiedzę) polskiej prasie doby zaborów. Przełom w myśleniu o człowieku polegał na odejściu od koncepcji kreacjonistycznej, uznającej wolę Stwórcy w powstaniu świata oraz na zakwestionowaniu dogmatu niezmienności gatunków. Pod wpływem teorii Darwina, nie bez polemik, wywiedziono wniosek o decydującej roli czynników naturalnych w powstaniu świata ludzkiego i jego zróżnicowania. Najbardziej kontrowersyjną tezą było uznanie pokrewieństwa człowieka z małpą. Budziła ona sprzeciw sfer konserwatywnych. Sam Darwin nie wyprowadzał tak bezpośredniego rodowodu. Natomiast jego następcy kusili się o często kontrowersyjne koncepcje, które również znalazły odzwierciedlenie w polskim czasopiśmiennictwie poprzez recepcję nauki zachodniej.\nNależy zaznaczyć, że pisma popularnonaukowe były ważnym źródłem informacji ze świata nauki i wywarły znaczący wpływ na postrzeganie teorii ewolucji pośród masowego odbiorcy. Często uprzystępniały one wiadomości na temat teorii Darwina oraz przedstawiały stan badań. Czyniły to w sposób wyważony i kompetentny. Ich autorami byli uznani polscy uczeni. W rezultacie więc, to całokształt dostępnych informacji zadecydował o upowszechnieniu teorii Darwina pośród polskiego społeczeństwa.","PeriodicalId":36875,"journal":{"name":"Studia Historiae Scientiarum","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2022-08-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":"{\"title\":\"Człowiek czy zwierzę? O dyskusjach wokół rodowodu ludzkości w polskim czasopiśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku\",\"authors\":\"K. Wrzesińska\",\"doi\":\"10.4467/2543702xshs.22.004.15970\",\"DOIUrl\":null,\"url\":null,\"abstract\":\"Celem artykułu jest zobrazowanie dyskusji na ziemiach polskich na temat rodowodu ludzkości, których inspiratorem był Charles Darwin i kontynuatorzy jego myśli. Teoria ewolucji zmieniła sposób myślenia o człowieku, który traktowany był dotąd jako „korona stworzenia”. Główną oś niniejszego tekstu stanowi analiza recepcji prac Darwina poprzez pryzmat sporów nad rodowodem człowieka, tym samym więc rozwój nauki na ziemiach polskich w XIX wieku. Problematyka ta znalazła swoje odzwierciedlenie w naukowej (a także popularyzującej wiedzę) polskiej prasie doby zaborów. Przełom w myśleniu o człowieku polegał na odejściu od koncepcji kreacjonistycznej, uznającej wolę Stwórcy w powstaniu świata oraz na zakwestionowaniu dogmatu niezmienności gatunków. Pod wpływem teorii Darwina, nie bez polemik, wywiedziono wniosek o decydującej roli czynników naturalnych w powstaniu świata ludzkiego i jego zróżnicowania. Najbardziej kontrowersyjną tezą było uznanie pokrewieństwa człowieka z małpą. Budziła ona sprzeciw sfer konserwatywnych. Sam Darwin nie wyprowadzał tak bezpośredniego rodowodu. Natomiast jego następcy kusili się o często kontrowersyjne koncepcje, które również znalazły odzwierciedlenie w polskim czasopiśmiennictwie poprzez recepcję nauki zachodniej.\\nNależy zaznaczyć, że pisma popularnonaukowe były ważnym źródłem informacji ze świata nauki i wywarły znaczący wpływ na postrzeganie teorii ewolucji pośród masowego odbiorcy. Często uprzystępniały one wiadomości na temat teorii Darwina oraz przedstawiały stan badań. Czyniły to w sposób wyważony i kompetentny. Ich autorami byli uznani polscy uczeni. W rezultacie więc, to całokształt dostępnych informacji zadecydował o upowszechnieniu teorii Darwina pośród polskiego społeczeństwa.\",\"PeriodicalId\":36875,\"journal\":{\"name\":\"Studia Historiae Scientiarum\",\"volume\":null,\"pages\":null},\"PeriodicalIF\":0.0000,\"publicationDate\":\"2022-08-26\",\"publicationTypes\":\"Journal Article\",\"fieldsOfStudy\":null,\"isOpenAccess\":false,\"openAccessPdf\":\"\",\"citationCount\":\"0\",\"resultStr\":null,\"platform\":\"Semanticscholar\",\"paperid\":null,\"PeriodicalName\":\"Studia Historiae Scientiarum\",\"FirstCategoryId\":\"1085\",\"ListUrlMain\":\"https://doi.org/10.4467/2543702xshs.22.004.15970\",\"RegionNum\":0,\"RegionCategory\":null,\"ArticlePicture\":[],\"TitleCN\":null,\"AbstractTextCN\":null,\"PMCID\":null,\"EPubDate\":\"\",\"PubModel\":\"\",\"JCR\":\"Q1\",\"JCRName\":\"Arts and Humanities\",\"Score\":null,\"Total\":0}","platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Studia Historiae Scientiarum","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.4467/2543702xshs.22.004.15970","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"Q1","JCRName":"Arts and Humanities","Score":null,"Total":0}
Człowiek czy zwierzę? O dyskusjach wokół rodowodu ludzkości w polskim czasopiśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku
Celem artykułu jest zobrazowanie dyskusji na ziemiach polskich na temat rodowodu ludzkości, których inspiratorem był Charles Darwin i kontynuatorzy jego myśli. Teoria ewolucji zmieniła sposób myślenia o człowieku, który traktowany był dotąd jako „korona stworzenia”. Główną oś niniejszego tekstu stanowi analiza recepcji prac Darwina poprzez pryzmat sporów nad rodowodem człowieka, tym samym więc rozwój nauki na ziemiach polskich w XIX wieku. Problematyka ta znalazła swoje odzwierciedlenie w naukowej (a także popularyzującej wiedzę) polskiej prasie doby zaborów. Przełom w myśleniu o człowieku polegał na odejściu od koncepcji kreacjonistycznej, uznającej wolę Stwórcy w powstaniu świata oraz na zakwestionowaniu dogmatu niezmienności gatunków. Pod wpływem teorii Darwina, nie bez polemik, wywiedziono wniosek o decydującej roli czynników naturalnych w powstaniu świata ludzkiego i jego zróżnicowania. Najbardziej kontrowersyjną tezą było uznanie pokrewieństwa człowieka z małpą. Budziła ona sprzeciw sfer konserwatywnych. Sam Darwin nie wyprowadzał tak bezpośredniego rodowodu. Natomiast jego następcy kusili się o często kontrowersyjne koncepcje, które również znalazły odzwierciedlenie w polskim czasopiśmiennictwie poprzez recepcję nauki zachodniej.
Należy zaznaczyć, że pisma popularnonaukowe były ważnym źródłem informacji ze świata nauki i wywarły znaczący wpływ na postrzeganie teorii ewolucji pośród masowego odbiorcy. Często uprzystępniały one wiadomości na temat teorii Darwina oraz przedstawiały stan badań. Czyniły to w sposób wyważony i kompetentny. Ich autorami byli uznani polscy uczeni. W rezultacie więc, to całokształt dostępnych informacji zadecydował o upowszechnieniu teorii Darwina pośród polskiego społeczeństwa.