The Activities of the American Missionaries in the Ottoman Empire and the Formation of the Armenian Protestant Community

The research of the goals of the American missionary organizations, first of all the American Board of Commissioners for Foreign Missions, and the history of formation of the Armenian Protestant community are essential problems related to the activities of the missionary organizations. The aim of our research is to discuss the activities of the American Board of Commissioners for Foreign Missions within the borders of the Ottoman Empire and especially in Western Armenia in 1830– 1880 and its results. The neutral, and sometimes positive attitude of the Ottoman authorities to the entry of American missionaries into the borders of the Ottoman Empire, the recognition of the Protestants as a separate community contributed to the spread of Protestantism. The activities of American missionaries were primarily evangelistic, though there were other initiatives as well. One of those initiatives was in the sphere of education, which in this period was still at the initial stage and aimed at contributing to the success of the main activity - the formation of the Armenian Protestant community. Ամերիկյան միսիոներական կազմակերպությունների՝ Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան տերության հայաբնակ այլ հատվածներում ծավալած գործունեության հետ կապված խնդիրների մեջ կարևորվում է արևմտահայ բողոքական համայնքի ձևավորման պատմությունն ու միսիոներների գործունեության իրական նպատակների վերհանումը: Սույն հոդվածում անդրադարձ է կատարվել Արտասահմանյան առաքելությունների հանձնակատարների ամերիկյան խորհրդի (American Board of Commissioners For Foreign Missions) գործունեությանն Օսմանյան տերության և հատկապես Արևմտյան Հայաստանի սահմաններում՝ 1830–1880-ական թթ., ինչը պայմանականորեն բաժանել ենք ժամանակաշրջանների՝ փորձելով տարբերակել դրանք, որպես զարգացման ու աճի շարունակական դրվագներ: Օսմանյան իշխանությունների չեզոք, երբեմն նաև՝ դրական դիրքորոշումն ամերիկյան միսիոներության մուտքին Օսմանյան տերության սահմաններ և բողոքական համայնքի ճանաչումը որպես առանձին միլլեթի նպաստեցին բողոքականության տարածմանը: Հայ եկեղեցու ու ժամանակ առ ժամանակ տեղի բնակչության հակազդեցությունն այն եզակի խոչընդոտներն էին, որոնք զսպում էին բողոքականության տարածումը: Հայ բողոքական համայնքի ձևավորմամբ հնարավոր եղավ պառակտում մտցնել Հայ Առաքելական եկեղեցու հետևորդների մեջ: В числе вопросов, связанных с деятельностью американской миссионерской организации в Западной Армении и на других армянонаселенных территориях Османской империи, особую значимость имели вопрос формирования западноармянской протестантской общины и проблема выяснения истинных целей деятельности миссионеров. Речь идет о деятельности американской миссионерской организации (American Board of Commissioners for Foreign Missions) на территории Османской империи и особенно в Западной Армении в 1830–1880-х го-дах. Лояльное, а иногда и положительное отношение османских властей к деятельности американских миссионеров на территории Османской империи, признание протестантской общины в качестве отдельной способствовали распространению протестантизма среди армян, чему противостояли лишь Армянская церковь и местное население, пытаясь предотвратить распространение протестантизма. Образование армянской протестантской общины внесло раскол в ряды прихожан Армянской апостольской церкви.