МУСУЛЬМАНСКИЕ РЕЛИГИОЗНЫЕ ПРАЗДНИЧНЫЕ ЦЕРЕМОНИИ В ЮЖНОМ РЕГИОНЕ В 1946-1960 ГОДАХ

Мақалада Кеңестік кезеңдегі (1946-1960 жж.) Қазақстанның оңтүстік өңіріндегі ислам діні мерекелері туралы, олардың шығу төркіні, қатаң кеңестік идеология тұсында тойлануы, мешіт- медреселердің ашылуы туралы, атеизмнің белең алып тұрған тұсындағы діни мерекелердің жағдайы қарастырылады. Ресми деп танылған мерекелердің тойлануына тиым салу себептері, басты зиярат орындарына мереке күндері келуге тиым салынуы, мінажат орындарының басқа мақсатта пайдаланылуы жиырма жыл көлемінде қарастырылады. Соғыстан кейінгі елдің ішіндегі тұрмыс-тіршілік, салт-дәстүр, діни құндылықтардың сақталуы үлкен маңызға ие. 1946-1960 жж. арасындағы мұсылман мейрамдарының тойлануы, имамдардың салық саясаты, садақаның түрлері, діни мерекелердің түрлері келтіріледі. Қазақ халқының діни-ислам түсінік- тері оның рухани-моральдық қағидаларында көрініс тапты. Дін мен дәстүр сабақтастығының нақты үлгілері: айт мерекелері, сүйінші сұрау, балаға ат қою, тұсаукесер, жынысына қарай тәрбие беру, сүндеттеу, неке қию, талақ, жерлеу, бата беру, қабір зияраты, өліге құрмет, адал- арам ұғымы тағы сол секілді жағдайларда нақты көрініс бергені рас, дәстүрлі исламды ұрпақтан ұрпаққа жеткізуге ұмтылған имамдардың ұстанымдары мен тіршілік ету көзі мақалада көрсетілген. Мақалада отандық және шет елдік ғалымдары зерттеу еңбектеріне талдау жасалады. Негізгі дереккөзі ретінде Түркістан облыстық мемлекеттік архиві мен ҚР Орталық меммлекеттік архиві қорындары құжаттар пайдаланылды. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның оңтүстік өңіріндегі діни ахуалды зерттеуде ғылыми сараптау, талдау және салыстыра зерттеу әдістері кеңінен қолданылды. Кілт сөздер: Дін, кеңестік идеология, діни мереке, ғылыми атеизм, мешіт, медресе, имам, зиярат ету, кесене, пітір садақа В статье рассказывается о советском периоде (1946-1960 гг.).) О праздниках ислама в южном регионе Казахстана, об их происхождении, праздновании при строгой советской идеологии, об открытии мечетей-медресе, о состоянии религиозных праздников в период расцвета атеизма. Причины запрещения празднования официально признанных праздников, запрет на посещение главных мест паломничества в праздничные дни, иное использование мест паломничества рассматриваются в течение двадцати лет. Большое значение имеет сохранение быта, традиций, религиозных ценностей внутри послевоенной страны. 1946-1960 гг. среди них-празднование мусульманских праздников, налоговая политика имамов, виды пожертвований, виды религиозных праздников. Религиозно-исламские представления казахского народа нашли отражение в его духовно-нравственных принципах. Фактические примеры преемственности религии и традиций: праздники айт, суйшыр, именование ребенка, презентация, воспитание по полу, обрезание, бракосочетание, талак, погребение, благословение, могильный зияты, уважение к мертвому, честное-арам и многие другие, которые дали четкое представление о том, как передать традиционный ислам из поколения в поколение принципы и источник существования устремленных имамов изложены в статье. В статье проводится анализ исследовательских работ отечественных и зарубежных ученых. В качестве основного источника использованы документы из фондов Туркестанского областного государственного архива и Центрального государственного архива РК. При изучении религиозной ситуации в южном регионе Казахстана в советский период широко применялись методы научной экспертизы, анализа и сопоставления. Ключевые слова: Религия, советская идеология, религиозный праздник, научный атеизм, мечеть, медресе, имам, паломничество, мавзолей, благотворительность. The article describes the history of the Soviet period (1946-1960.) About Islamic religious holidays in the southern region of Kazakhstan, about their origin, celebration under strict Soviet ideology, about the opening of mosques and madrasahs, about the state of religious holidays in the era of the rise of atheism. The reasons for the ban on the celebration of officially recognized holidays, the ban on visiting the main places of pilgrimage on holidays, and the use of places of prayer for other purposes are considered for twenty years. The preservation of life, traditions and religious values within the post-war country is of great importance. 1946-1960 the celebration of Muslim holidays in between, the tax policy of imams, types of alms, types of religious holidays are given. Concrete examples of the continuity of religion and tradition: Eid al-Adha, requests for good wishes, naming a child, giving, raising according to gender, circumcision, marriage, divorce, burial, blessing, visiting the grave, respect for the dead, the concept of honest and dishonest in similar situations. The article analyzes the research works of domestic and foreign scientists. Documents from the funds of the Turkestan Regional State Archive and the Central State Archive of the Republic of Kazakhstan were used as the main sources. In the study of the religious situation in the southern region of Kazakhstan in the Soviet period, the methods of scientific examination, analysis and comparative research were widely used. Key words: Religion, Soviet ideology, religious holiday, scientific atheism, mosque, madrasah, imam, pilgrimage, mausoleum, charity.