ИССЛЕДОВАНИЕ ИНСТИТУТА БАТЫРОВ В КАЗАХСКОМ ОБЩЕСТВЕ

Бұл ғылыми-зерттеу мақаласында Қазақ қоғамындағы Батырлар институтының рөлі мен қызметі қарастырылған. Батырлар институты Қазақ хандығы заманында әлеуметтік сословие ретінде ХVIII-XIX ғасырларда ерекше қоғамдық-саяси қызмет атқарған. Атап айтқанда батырлар тек Отан қорғау шайқастарында ғана емес, ел басқару жүйесінде Хан кеңесіне қатысқан және елшілік қызметтерде мемлекеттер арасында ұзақ сапарларға барған. Мысалы, Абылай хан заманында қазақ батырлары Жоңғария, Қоқан және Цинь империясының басқыншылық жорықтарына қарсы күресті. Ресей мен Цинь империясы арасында дипломатиялық келісімдер мақсатында елшіліктерге барып жүрді. Одан кейін Кенесары хан заманында да батырлаар ерекше қызмет атқарғандығы байқалады. Елді жаудан қорғау, елшіліктерге бару, елді басқару істеріне араласты. Бірақ, Қазақ хандығындағы Хандық билік пен Батырлар институты Патшалық Ресей империясының 1822 жылғы реформасы бойынша жойылды. Батырлар институты қазақ халқының ерекше әлеуметтік тобын құраған. Батырлар институты туралы Отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері қарастырылып, тарихнамалық талдаулар жасалды. Одан кейін архив және қолжазба қорларының материалдары ғылыми айналымға тартылып, еңбекті жазуға пайдаланылды. Кілт сөздер. Қазақстан тарихы, Қазақ хандығы, Қазақ Ордасы, Ресей империясы, Батырлар институты, Батыр, Жауынгер, Әскери өнер. В данной научно-исследовательской статье рассматривается роль и деятельность Института батыров в казахском обществе. Институт батыров, как социальное сословие во времена Казахского ханства, занимал особую общественно-политическую деятельность в ХVIII-XIX веках. А именно, батыры защищая Родину, участвовали не только в боях, но и входили в состав Ханского совета в системе управления страной и совершали длительные поездки между государствами в должности послов. Например, во времена правления Аблай хана казахские батыры участвовали в битвах казахов против Джунгарии, Кокана и империи Цинь. Ездили в посольства в целях заключения дипломатических соглашений между Россией и империей Цинь. Затем, во времена правления Кенесары хана батыры также занимали особые должности. Защищали территорию страны от врагов, были послами, участвовали в управлении страной. Но, Ханская власть и Институт батыров в Казахском ханстве был упразднен реформой Царской Российской империи в 1822 году. Институт батыров создал особую социальную группу казахского народа. Рассмотрены труды отечественных и зарубежных ученых об Институте батыров, проведен историографический анализ. Также для написания статьи были использованы материалы архивных и рукописных фондов. Ключевые слова: История Казахстана, Казахское ханство, Казахская Орда, Российская империя, Институт батыров, Батыр, Войн, Военное искусство. This research article analyzes the role and function of the Institute of Heroes in Kazakh society. The Institute of Heroes, as a social estate in the Times of the Kazakh Khanate, performed a special socio-political function in the XVIII-XIX centuries. In particular, the heroes participated not only in the battles for the defense of the Fatherland, but also participated in the Khan's Council in the country's management system and went on long trips between states in embassies. For example, in the time of Abylai Khan, Kazakh heroes fought against the invasion campaigns of the Dzungarian, Kokand and Qin Empires and visited embassies for the purpose of diplomatic agreements between Russia and the Qin Empire. Then it is noted that even in the time of Kenesary Khan, heroes performed a special function. They were involved in the affairs of protecting the country from the enemy, visiting embassies, managing the country. However, the institution of Khanate power and heroes in the Kazakh Khanate was abolished by the reform of the Tsarist Russian Empire in 1822. The Institute of heroes formed a special social group of the Kazakh people. The works of domestic and foreign scientists about the Institute of Heroes were considered and historiographic analyzes were made. Then the materials of archival and manuscript funds were attracted to scientific circulation and they were used for writing this work. Key words: History of Kazakhstan, Kazakh Khanate, Kazakh Horde, Russian Empire, Institute of Heroes, Hero, Warrior, Military Art.