Xylazine – from a veterinary medicine to a deadly drug of abuse

Ksylazyna to silny agonista receptorów α2-adrenergicznych. Lek ten jest wykorzystywany wyłącznie w weterynarii; działa uspokajająco, przeciwbólowo oraz zwiotcza mięśnie szkieletowe. Ksylazyna jest stosowana u psów, kotów, królików, koni, bydła, owiec, kóz, jeleniowatych, ptaków i zwierząt laboratoryjnych w celu uspokojenia, a także przygotowania do wywołania znieczulenia ogólnego przed zabiegiem operacyjnym. Ksylazyna posiada niski indeks terapeutyczny. Dwu- lub trzykrotne przekroczenie dawki terapeutycznej może prowadzić do upadku lub śmierci zwierzęcia w wyniku depresji oddechowej i krążeniowej. Ksylazyna nigdy nie została zatwierdzona do stosowania terapeutycznego u ludzi. Jednakże, od ponad dekady alarmująco wzrasta liczba doniesień o stosowaniu ksylazyny jako środka odurzającego przez ludzi. Na rynku narkotykowym ksylazyna (tzw. tranq) występuje najczęściej w mieszankach zawierających fentanyl lub heroinę („tranq dope”), rzadziej analogii fentanylu lub nowe opioidy nie będące pochodnymi fentanylu. Poza opioidami, grupami leków najczęściej wykrywanymi w połączeniu z ksylazyną były związki psychostymulujące (kokaina, amfetamina, metamfetamina), kannabinoidy i pochodne benzodiazepiny. W opinii wielu użytkowników ksylazyna może wydłużać czas euforyzującego i sedacyjnego działania fentanylu oraz opóźniać wystąpienie objawów odstawienia. Z kolei łączne stosowanie ksylazyny z kokainą lub amfetaminami ma na celu osłabienie efektów psychostymulujących narkotyków i objawów zespołu odstawienia. Ksylazyna nie jest opioidem; chociaż opioidy i ksylazyna wywołują podobne objawy ze strony układu oddechowego, nalokson nie cofnie efektów przedawkowania ksylazyny. Poza opioidami, grupami leków najczęściej wykrywanymi w połączeniu z ksylazyną były związki psychostymulujące (kokaina, amfetamina, metamfetamina), kannabinoidy i pochodne benzodiazepiny. Stosowanie ksylazyny z nielegalnymi związkami psychotropowymi prowadzi do poważnych zaburzeń ze strony układu krążenia, zaburzeń psychicznych i neurologicznych, niewydolności oddechowej, hiperglikemii, a także ciężkich ropiejących owrzodzeń skóry kończyn z martwicą tkanki podskórnej, zapaleniem kości i szpiku kostnego. Z uwagi na fakt, że w Polsce co raz częściej pojawiają się informacje medialne ostrzegające przez śmiertelnym zagrożeniem jakie niesie za sobą stosowanie ksylazyny, a w szczególności ksylazyny połączonej z narkotykami opioidowymi, w pracy przedstawiono właściwości farmakodynamiczne i farmakokinetyczne ksylazyny, jej działanie toksyczne, w tym te w których była stosowana jako dodatek do narkotyków. Na koniec omówiono leczenie zatrucia ksylazyną i strategie terapeutyczne mające na celu zniesienie objawów odstawienia.