kazak duniyetanymyndagy cosmology (kun men ayga katysty)

G.U. Eshbekova
{"title":"kazak duniyetanymyndagy cosmology (kun men ayga katysty)","authors":"G.U. Eshbekova","doi":"10.51889/2959-6017.2023.77.2.026","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Currently, it is significant to popularize the cosmological national values of the nomadic Kazakh people, which have arisen under the influence of the forces of nature. The problem of the wide transformation of cosmological ideas, which occupy a special place in the way of life of the Kazakhs into the Kazakh spiritual cultural tends to be demanding. The main purpose of the research is to investigate and analyze the most popular cosmological concepts about the Moon and the Sun among the Kazakh people. This study derives from an in-depth study of cosmological ideas using general scientific and special methods of data collections. However, one of the significant methodologies is a retrospective method, and this study analyzes the elements of ancient history that survived to this day, on the basis of which the revival of events and phenomena in history, was carried out. Results of the study demonstrate that the spiritual values and cultural heritage of the Kazakh nation became the basis for the recognition of the Kazakh worldview through cosmological representations. This study definitively answers the question regarding the concept of \"cosmological understanding\", which characterizes the national identity of our ancestors that is written on the basis of ethnographic data. It is concluded that with the development of ethnology, spiritual wealth is highly expected to forever remain in the memory of future generations. Further study is needed to identify other factors that could strengthen the effectiveness of these cosmological ideas. Keywords: the Sun cult, the Moon cult, cosmological concepts, Kazakh worldview, celestial bodies. Табиғатпен тұтас өмір сүрген қазақ халқының тұрмыс тіршілігіндегі ұмытылып бара жатқан космологиялық ұлттық құндылықтарымызды дәріптеу өзекті болып табылады. Мақалада қазақтардың өмір сүру салтында ерекше орын алатын космологиялық түсініктерді қазақ рухани мәдениетіне кең көлемде қайта қалыптастыру проблемасы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ең басты мақсаты – қазақтар арасындағы Ай мен Күн туралы халықтық космологиялық түсініктерін талдау және зерттеу. Авторлар халық арасынан және ауыз әдебиет деректерінен тереңнен зерттеулер жүргізе отырып, белгілі бір нәтижеге жету үшін жалпы ғылыми және арнайы зерттеу әдістер жиынтығын қолданды. Сол әдістердің ең маңыздысы – ретроспективті әдісі. Қазіргі кезде сақталған көне тарихтың элементтерін оқып-үйрену, солардың негізінде тарихтағы оқиғалар мен құбылыстарды қайта жаңғырту дәл осы әдіспен жүзеге асырылды.Зерттеу жұмысының талдау нәтижесінде қазақ халқының рухани құндылықтары мен мәдени мұраларын космологиялық түсініктер арқылы қазақ дүниетанымын тануға негіз болды. Мақалада қозғалған басты мәселе ретінде қарастырылған тарихи - этнографиялық зерттеулер нәтижесінде ата-бабамыздың ұлттық болмысын сипаттайтын «космологиялық түсінік» ұғымы қорытындыланып, этнология саласының дамуы барысында қазақ халқының рухани байлығы болашақ ұрпақтың мәңгі есінде қалады деп тұжырымдалды. Зерттеу тақырыбын ары қарай дамыту барысы, осы космологиялық түсініктер тиімділігін арттыратын басқа да факторларды анықтау үшін қосымша зерттеулер қажет етіледі. Кілт сөздер: Күн культі, Ай культі, космологиялық түсінік, қазақ дүниетанымы, аспан денелері. В настоящее время является важным популяризировать космологические национальные ценности кочевого казахского народа, возникшие под воздействием сил природы. Проблема широкой трансформации космологических идей, которые занимают особое место в образе жизни казахов и в культуре этого народа является очень актуальной и сложной. Основной целью исследования является изучение и анализ наиболее популярных космологических представлений казахского народа -о Луне и Солнце. Это исследование является результатом углубленного изучения космологических идей с использованием общенаучных и специальных методов сбора данных. Однако одним из значимых методов исследования является ретроспективный метод, и в даннойработе анализируются сохранившиеся до наших дней элементы древней истории, на основе которых осуществлялось возрождение событий и явлений в истории. Результаты исследования демонстрируют, что духовные ценности и культурное наследие казахского народа стали основой для реконструкции казахского мировоззрения через космологические представления. Это исследование окончательно отвечает на вопрос, касающийся понятия \"космологическое понимание\", которое характеризует национальную идентичность наших предков. В заключение был сделан вывод о том, что развитие космологического понимания будет способствовать сохранению духовного богатства народа, которое навсегда останется в памяти будущего поколения. Необходимы дальнейшие исследования для выявления других факторов, которые могли бы повысить эффективность изучения космологических идей. Ключевые слова: культ Солнца, культ Луны, космологические концепции, казахское мировоззрение, небесные тела.","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"194 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":"{\"title\":\"ҚАЗАҚ ДҮНИЕТАНЫМЫНДАҒЫ КОСМОЛОГИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР (КҮН МЕН АЙҒА ҚАТЫСТЫ)\",\"authors\":\"G.U. Eshbekova\",\"doi\":\"10.51889/2959-6017.2023.77.2.026\",\"DOIUrl\":null,\"url\":null,\"abstract\":\"Currently, it is significant to popularize the cosmological national values of the nomadic Kazakh people, which have arisen under the influence of the forces of nature. The problem of the wide transformation of cosmological ideas, which occupy a special place in the way of life of the Kazakhs into the Kazakh spiritual cultural tends to be demanding. The main purpose of the research is to investigate and analyze the most popular cosmological concepts about the Moon and the Sun among the Kazakh people. This study derives from an in-depth study of cosmological ideas using general scientific and special methods of data collections. However, one of the significant methodologies is a retrospective method, and this study analyzes the elements of ancient history that survived to this day, on the basis of which the revival of events and phenomena in history, was carried out. Results of the study demonstrate that the spiritual values and cultural heritage of the Kazakh nation became the basis for the recognition of the Kazakh worldview through cosmological representations. This study definitively answers the question regarding the concept of \\\"cosmological understanding\\\", which characterizes the national identity of our ancestors that is written on the basis of ethnographic data. It is concluded that with the development of ethnology, spiritual wealth is highly expected to forever remain in the memory of future generations. Further study is needed to identify other factors that could strengthen the effectiveness of these cosmological ideas. Keywords: the Sun cult, the Moon cult, cosmological concepts, Kazakh worldview, celestial bodies. Табиғатпен тұтас өмір сүрген қазақ халқының тұрмыс тіршілігіндегі ұмытылып бара жатқан космологиялық ұлттық құндылықтарымызды дәріптеу өзекті болып табылады. Мақалада қазақтардың өмір сүру салтында ерекше орын алатын космологиялық түсініктерді қазақ рухани мәдениетіне кең көлемде қайта қалыптастыру проблемасы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ең басты мақсаты – қазақтар арасындағы Ай мен Күн туралы халықтық космологиялық түсініктерін талдау және зерттеу. Авторлар халық арасынан және ауыз әдебиет деректерінен тереңнен зерттеулер жүргізе отырып, белгілі бір нәтижеге жету үшін жалпы ғылыми және арнайы зерттеу әдістер жиынтығын қолданды. Сол әдістердің ең маңыздысы – ретроспективті әдісі. Қазіргі кезде сақталған көне тарихтың элементтерін оқып-үйрену, солардың негізінде тарихтағы оқиғалар мен құбылыстарды қайта жаңғырту дәл осы әдіспен жүзеге асырылды.Зерттеу жұмысының талдау нәтижесінде қазақ халқының рухани құндылықтары мен мәдени мұраларын космологиялық түсініктер арқылы қазақ дүниетанымын тануға негіз болды. Мақалада қозғалған басты мәселе ретінде қарастырылған тарихи - этнографиялық зерттеулер нәтижесінде ата-бабамыздың ұлттық болмысын сипаттайтын «космологиялық түсінік» ұғымы қорытындыланып, этнология саласының дамуы барысында қазақ халқының рухани байлығы болашақ ұрпақтың мәңгі есінде қалады деп тұжырымдалды. Зерттеу тақырыбын ары қарай дамыту барысы, осы космологиялық түсініктер тиімділігін арттыратын басқа да факторларды анықтау үшін қосымша зерттеулер қажет етіледі. Кілт сөздер: Күн культі, Ай культі, космологиялық түсінік, қазақ дүниетанымы, аспан денелері. В настоящее время является важным популяризировать космологические национальные ценности кочевого казахского народа, возникшие под воздействием сил природы. Проблема широкой трансформации космологических идей, которые занимают особое место в образе жизни казахов и в культуре этого народа является очень актуальной и сложной. Основной целью исследования является изучение и анализ наиболее популярных космологических представлений казахского народа -о Луне и Солнце. Это исследование является результатом углубленного изучения космологических идей с использованием общенаучных и специальных методов сбора данных. Однако одним из значимых методов исследования является ретроспективный метод, и в даннойработе анализируются сохранившиеся до наших дней элементы древней истории, на основе которых осуществлялось возрождение событий и явлений в истории. Результаты исследования демонстрируют, что духовные ценности и культурное наследие казахского народа стали основой для реконструкции казахского мировоззрения через космологические представления. Это исследование окончательно отвечает на вопрос, касающийся понятия \\\"космологическое понимание\\\", которое характеризует национальную идентичность наших предков. В заключение был сделан вывод о том, что развитие космологического понимания будет способствовать сохранению духовного богатства народа, которое навсегда останется в памяти будущего поколения. Необходимы дальнейшие исследования для выявления других факторов, которые могли бы повысить эффективность изучения космологических идей. Ключевые слова: культ Солнца, культ Луны, космологические концепции, казахское мировоззрение, небесные тела.\",\"PeriodicalId\":483344,\"journal\":{\"name\":\"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy\",\"volume\":\"194 1\",\"pages\":\"0\"},\"PeriodicalIF\":0.0000,\"publicationDate\":\"2023-09-20\",\"publicationTypes\":\"Journal Article\",\"fieldsOfStudy\":null,\"isOpenAccess\":false,\"openAccessPdf\":\"\",\"citationCount\":\"0\",\"resultStr\":null,\"platform\":\"Semanticscholar\",\"paperid\":null,\"PeriodicalName\":\"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy\",\"FirstCategoryId\":\"1085\",\"ListUrlMain\":\"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.026\",\"RegionNum\":0,\"RegionCategory\":null,\"ArticlePicture\":[],\"TitleCN\":null,\"AbstractTextCN\":null,\"PMCID\":null,\"EPubDate\":\"\",\"PubModel\":\"\",\"JCR\":\"\",\"JCRName\":\"\",\"Score\":null,\"Total\":0}","platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.026","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}
引用次数: 0

摘要

当前,弘扬哈萨克游牧民族在自然力量作用下产生的宇宙观民族价值观具有重要意义。宇宙学观念在哈萨克人的生活方式中占有特殊地位,宇宙学观念在哈萨克人的精神文化中有着广泛的转变,这一问题往往是艰巨的。研究的主要目的是调查和分析哈萨克人最流行的关于月球和太阳的宇宙学概念。这项研究源于对宇宙学思想的深入研究,使用了一般的科学方法和特殊的数据收集方法。然而,其中一个重要的方法是回溯法,该研究分析了幸存至今的古代历史元素,并在此基础上对历史事件和现象进行了复兴。研究结果表明,哈萨克民族的精神价值和文化遗产成为通过宇宙学表征认识哈萨克世界观的基础。这项研究明确地回答了关于“宇宙学理解”概念的问题,这是基于民族志数据写的我们祖先的民族认同的特征。结论是,随着民族学的发展,精神财富被寄予厚望,将永远留在后人的记忆中。需要进一步的研究来确定其他可以加强这些宇宙学观点有效性的因素。关键词:太阳崇拜、月亮崇拜、宇宙学概念、哈萨克世界观、天体。Табиғатпентұтасөмірсүргенқазақхалқыныңтұрмыстіршілігіндегіұмытылыпбаражатқанкосмологиялықұлттыққұндылықтарымыздыдәріптеуөзектіболыптабылады。Мақаладақазақтардыңөмірсүрусалтындаерекшеорыналатынкосмологиялықтүсініктердіқазақруханимәдениетінекеңкөлемдеқайтақалыптастырупроблемасықарастырылды。Зерттеужұмысыныңеңбастымақсаты——қазақтарарасындағыАйменКүнтуралыхалықтықкосмологиялықтүсініктерінталдаужәнезерттеу。Авторлархалықарасынанжәнеауызәдебиетдеректерінентереңнензерттеулержүргізеотырып,белгілібірнәтижегежетуүшінжалпығылымижәнеарнайызерттеуәдістержиынтығынқолданды。Соләдістердіңеңмаңыздысы——ретроспективтіәдісі。Қазіргікездесақталғанкөнетарихтыңэлементтеріноқып-үйрену,солардыңнегізіндетарихтағыоқиғаларменқұбылыстардықайтажаңғыртудәлосыәдіспенжүзегеасырылды。Зерттеужұмысыныңталдаунәтижесіндеқазақхалқыныңруханиқұндылықтарыменмәденимұраларынкосмологиялықтүсініктерарқылықазақдүниетанымынтануғанегізболды。Мақаладақозғалғанбастымәселеретіндеқарастырылғантарих——эитнографиялықзерттеулернәтижесіндеата-бабамыздыңұлттықболмысынсипаттайтын«космологиялықтүсінік»ұғымықорытындыланып,этнологиясаласыныңдамуыбарысындақазақхалқыныңруханибайлығыболашақұрпақтыңмәңгіесіндеқаладыдептұжырымдалды。Зерттеутақырыбынарықарайдамытубарысы,осыкосмологиялықтүсініктертиімділігінарттыратынбасқадафакторлардыанықтауүшінқосымшазерттеулерқажететіледі。Кілтсөздер:Күнкульті、Айкульті、космологиялықтүсінік,қазақдүниетанымы,аспанденелері。Внастоящеевремяявляетсяважнымпопуляризироватькосмологическиенациональныеценностикочевогоказахскогонарода,возникшиеподвоздействиемсилприроды。Проблемаширокойтрансформациикосмологическихидей,которыезанимаютособоеместовобразежизниказаховивкультуреэтогонародаявляетсяоченьактуальнойисложной。Основнойцельюисследованияявляетсяизучениеианализнаиболеепопулярныхкосмологическихпредставленийказахскогонарода-оЛунеиСолнце。Этоисследованиеявляетсярезультатомуглубленногоизучениякосмологическихидейсиспользованиемобщенаучныхиспециальныхметодовсбораданных。Однакооднимиззначимыхметодовисследованияявляетсяретроспективныйметод,ивданнойработеанализируютсясохранившиесядонашихднейэлементыдревнейистори,инаосновекоторыхосуществлялосьвозрождениесобытийиявленийвистории。Результатыисследованиядемонстрируют,чтодуховныеценностиикультурноенаследиеказахскогонародасталиосновойдляреконструкцииказахскогомировоззрениячерезкосмологическиепредставления。Этоисследованиеокончательноотвечаетнавопрос,касающийсяпонятия“космологическоепонимание”,котороехарактеризуетнациональнуюидентичностьнашихпредков。Взаключениебылсделанвыводотом,чторазвитиекосмологическогопониманиябудетспособствоватьсохранениюдуховногобогатстванарода,котороенавсегдаостанетсявпамятибудущегопоколения。Необходимыдальнейшиеисследованиядлявыявлениядругихфакторов,которыемоглибыповыситьэффективностьизучениякосмологическихидей。Ключевыеслова:культСолнца,культЛуны,космологическиеконцепци,иказахскоемировоззрени,енебесныетела。
本文章由计算机程序翻译,如有差异,请以英文原文为准。
ҚАЗАҚ ДҮНИЕТАНЫМЫНДАҒЫ КОСМОЛОГИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР (КҮН МЕН АЙҒА ҚАТЫСТЫ)
Currently, it is significant to popularize the cosmological national values of the nomadic Kazakh people, which have arisen under the influence of the forces of nature. The problem of the wide transformation of cosmological ideas, which occupy a special place in the way of life of the Kazakhs into the Kazakh spiritual cultural tends to be demanding. The main purpose of the research is to investigate and analyze the most popular cosmological concepts about the Moon and the Sun among the Kazakh people. This study derives from an in-depth study of cosmological ideas using general scientific and special methods of data collections. However, one of the significant methodologies is a retrospective method, and this study analyzes the elements of ancient history that survived to this day, on the basis of which the revival of events and phenomena in history, was carried out. Results of the study demonstrate that the spiritual values and cultural heritage of the Kazakh nation became the basis for the recognition of the Kazakh worldview through cosmological representations. This study definitively answers the question regarding the concept of "cosmological understanding", which characterizes the national identity of our ancestors that is written on the basis of ethnographic data. It is concluded that with the development of ethnology, spiritual wealth is highly expected to forever remain in the memory of future generations. Further study is needed to identify other factors that could strengthen the effectiveness of these cosmological ideas. Keywords: the Sun cult, the Moon cult, cosmological concepts, Kazakh worldview, celestial bodies. Табиғатпен тұтас өмір сүрген қазақ халқының тұрмыс тіршілігіндегі ұмытылып бара жатқан космологиялық ұлттық құндылықтарымызды дәріптеу өзекті болып табылады. Мақалада қазақтардың өмір сүру салтында ерекше орын алатын космологиялық түсініктерді қазақ рухани мәдениетіне кең көлемде қайта қалыптастыру проблемасы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ең басты мақсаты – қазақтар арасындағы Ай мен Күн туралы халықтық космологиялық түсініктерін талдау және зерттеу. Авторлар халық арасынан және ауыз әдебиет деректерінен тереңнен зерттеулер жүргізе отырып, белгілі бір нәтижеге жету үшін жалпы ғылыми және арнайы зерттеу әдістер жиынтығын қолданды. Сол әдістердің ең маңыздысы – ретроспективті әдісі. Қазіргі кезде сақталған көне тарихтың элементтерін оқып-үйрену, солардың негізінде тарихтағы оқиғалар мен құбылыстарды қайта жаңғырту дәл осы әдіспен жүзеге асырылды.Зерттеу жұмысының талдау нәтижесінде қазақ халқының рухани құндылықтары мен мәдени мұраларын космологиялық түсініктер арқылы қазақ дүниетанымын тануға негіз болды. Мақалада қозғалған басты мәселе ретінде қарастырылған тарихи - этнографиялық зерттеулер нәтижесінде ата-бабамыздың ұлттық болмысын сипаттайтын «космологиялық түсінік» ұғымы қорытындыланып, этнология саласының дамуы барысында қазақ халқының рухани байлығы болашақ ұрпақтың мәңгі есінде қалады деп тұжырымдалды. Зерттеу тақырыбын ары қарай дамыту барысы, осы космологиялық түсініктер тиімділігін арттыратын басқа да факторларды анықтау үшін қосымша зерттеулер қажет етіледі. Кілт сөздер: Күн культі, Ай культі, космологиялық түсінік, қазақ дүниетанымы, аспан денелері. В настоящее время является важным популяризировать космологические национальные ценности кочевого казахского народа, возникшие под воздействием сил природы. Проблема широкой трансформации космологических идей, которые занимают особое место в образе жизни казахов и в культуре этого народа является очень актуальной и сложной. Основной целью исследования является изучение и анализ наиболее популярных космологических представлений казахского народа -о Луне и Солнце. Это исследование является результатом углубленного изучения космологических идей с использованием общенаучных и специальных методов сбора данных. Однако одним из значимых методов исследования является ретроспективный метод, и в даннойработе анализируются сохранившиеся до наших дней элементы древней истории, на основе которых осуществлялось возрождение событий и явлений в истории. Результаты исследования демонстрируют, что духовные ценности и культурное наследие казахского народа стали основой для реконструкции казахского мировоззрения через космологические представления. Это исследование окончательно отвечает на вопрос, касающийся понятия "космологическое понимание", которое характеризует национальную идентичность наших предков. В заключение был сделан вывод о том, что развитие космологического понимания будет способствовать сохранению духовного богатства народа, которое навсегда останется в памяти будущего поколения. Необходимы дальнейшие исследования для выявления других факторов, которые могли бы повысить эффективность изучения космологических идей. Ключевые слова: культ Солнца, культ Луны, космологические концепции, казахское мировоззрение, небесные тела.
求助全文
通过发布文献求助,成功后即可免费获取论文全文。 去求助
来源期刊
自引率
0.00%
发文量
0
×
引用
GB/T 7714-2015
复制
MLA
复制
APA
复制
导出至
BibTeX EndNote RefMan NoteFirst NoteExpress
×
提示
您的信息不完整,为了账户安全,请先补充。
现在去补充
×
提示
您因"违规操作"
具体请查看互助需知
我知道了
×
提示
确定
请完成安全验证×
copy
已复制链接
快去分享给好友吧!
我知道了
右上角分享
点击右上角分享
0
联系我们:info@booksci.cn Book学术提供免费学术资源搜索服务,方便国内外学者检索中英文文献。致力于提供最便捷和优质的服务体验。 Copyright © 2023 布克学术 All rights reserved.
京ICP备2023020795号-1
ghs 京公网安备 11010802042870号
Book学术文献互助
Book学术文献互助群
群 号:604180095
Book学术官方微信