1945-1953 жж. КЕҢЕС МЕКТЕБІН ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ (АҚТӨБЕ ОБЛЫСЫНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫ НЕГІЗІНДЕ)

В статье рассматривается процесс восстановления и развития общеобразовательной школы в послевоенные годы на примере Актюбинской области. Известно, что в годы Великой Отечественной войны большие трудности испытала и система школьного образования. Отсутствие учебных помещений, принадлежностей, одежды и обуви, ухудшение материального положения семей усугубляло трудности обучения школьников. Многие социальные аспекты, связанные с послевоенными проблемами подробно освещены в данном исследовании. Раскрывается роль органов народного образования в реализации закона о всеобуче, а также общественности и шефских организации в восстановлении народного образования. На основе анализа архивных материалов показана динамика роста школьной сети, интернатов и пансионов, прослеживается изменения контингента учащихся в них, проанализирована проблема кадрового обеспечения. Автор делает вывод о том, что 1945 -1953 гг. стали переходным этапом в развитии советской школы, когда на пике послевоенной разрухи на школу возлагалась большая ответственность не только обучения и воспитания подрастающего поколения, но и подготовка школьников к решению новых задач будущего. Ключевые слова: Актюбинская область, школа, послевоенный период, всеобуч, семилетнее обучение. Мақалада Ақтөбе облысының мысалында соғыстан кейінгі жылдардағы жалпы білім беретін мектепті қалпына келтіру және дамыту барысы қарастырылады. Ұлы Отан соғысы жылдарында мектептегі білім беру жүйесі де үлкен қиындықтарды бастан кешіргені белгілі. Сынып бөлмелерінің, керек-жарақтардың, киім-кешек пен аяқ киімнің жоқтығы, отбасылардың материалдық жағдайының нашарлауы мектеп оқушыларын оқытудағы қиындықтарды күшейтті. Бұл зерттеуде соғыстан кейінгі мәселелерге қатысты көптеген әлеуметтік аспектілер егжей-тегжейлі қарастырылған. Жалпы білім туралы заңды жүзеге асырудағы халыққа білім беру органдарының, сондай-ақ халық ағарту ісін қалпына келтірудегі қоғамдық және патронат ұйымдарының рөлі айқындалды. Зерттеуде мұрағат материалдарын пайдалану негізінде мектеп желісінің, мектеп-интернаттар мен мектеп- интернаттардың өсу динамикасы, олардағы оқушылар контингенті өзгерістері көрсетіліп, кадр мәселесіне талдау жасалған. Автордың ойынша, 1945 -1953 жж. кеңес мектебінің дамуының өтпелі кезеңі болды, бұл кезде соғыстан кейінгі қираудың шарықтау шегінде мектепке тек өскелең ұрпақты тәрбиелеу мен тәрбиелеу ғана емес, сонымен қатар мектеп оқушыларын жаңа мәселелерді шешуге дайындау үлкен жауапкершілік жүктелді. Түйінді сөздер: Ақтөбе облысы, мектеп, соғыстан кейінгі кезең, жалпы білім беру, жеті жылдық білім. The article discusses the process of restoration and development of a general education school in the post-war years on the example of the Aktobe region. It is known that during the years of the Great Patriotic War the system of school education also experienced great difficulties. The lack of classrooms, supplies, clothing and footwear, and the deteriorating financial situation of families exacerbated the difficulties of teaching schoolchildren. Many social aspects related to post-war problems are covered in detail in this study. The role of public education bodies in the implementation of the law on general education, as well as the public and patronage organizations in the restoration of public education is revealed. Based on the analysis of archival materials, the dynamics of the growth of the school network, boarding schools and boarding schools is shown, changes in the contingent of students in them are traced, and the problem of staffing is analyzed. The author concludes that 1945 -1953. became a transitional stage in the development of the Soviet school, when, at the peak of the post-war devastation, the school was given a great responsibility not only to educate and educate the younger generation, but also to prepare schoolchildren for solving the new challenges of the future. Keywords: Aktobe region, school, postwar period, universal education, seven-year education.