BABA TAHİR-Î URYAN: BİOGRAPHY, WORKS, AND LİTERARY PERSONALİTY

Baba Tâhir-î Uryân, bilge kişiliğiyle, mütevazı yaşantısıyla ve Yüce Yaratıcısına olan tarifsiz âşkıyla insanlık âleminin nadir şahsiyetlerindendir. O, dünya hayatına herhangi bir kıymet biçmeyen, dolayısıyla esas yaşanılacak yerin uhrevi hayat olduğu bilinciyle yaşamış, bunu ifade etmek için de şiirlerinde, dünya malından hiçbir şeye sahip olmayan insan anlamına gelen ‘Uryân’ mahlasını kullanmıştır. Baba Tâhir, yazdığı şiirlerle ve nesir olarak kaleme aldığı eseriyle bir yandan hangi düşünceye sahip olduğunu dile getirirken diğer yandan da dünyanın aldatıcı yönünü anlatarak insanların, şeytanın tuzaklarına düşmemeleri için çeşitli uyarılarda bulunmuştur. İslam kültürünün yetiştirdiği bir şair, edip ve mutasavvıf olan Baba Tâhir-î Uryân’ı her yönüyle anlamak ve düşüncelerini kavramak maksadıyla yapılan her bir çalışma, özünde insanı anlama yolunda gösterilen bir gayrettir. Yaşadığımız bu coğrafyada Baba Tâhir’in şahsiyetinin tanınması ve düşünce dünyasının doğru bir şekilde anlaşılması için bazı gayretler sarf edilmektedir, ancak yapılan bu çalışmaların yeterli olduğunu söylemek zordur. Bu anlamda, söz konusu şahsiyetin doğru bir şekilde tanınması ve fikirlerinin anlaşılması adına daha önce yapılan çalışmalara katkı yapmak maksadıyla bu çalışma yapılmıştır. Bu araştırmanın ana hedefi bugünkü İran’ın Loristan bölgesinde 11. yüzyılda yaşamış önemli şair, edip ve mutasavvıf şahsiyetlerden olan Baba Tâhir’in hayatını ve eserlerini tanıtıp edebî şahsiyetini analiz etmektir. Araştırma yapılırken yöntem olarak literatür taraması ve el yazması eserlerin bulunduğu kütüphane kataloglarını tarama tekniğini kullanılarak elde edilen veriler neticesinde Uryân’ın hayatı, eserleri ve edebî şahsiyeti incelenmiştir. Literatür ve kütüphane kataloglarının taranması neticesinde Baba Tâhir’e ait iki eserin olduğu bunlardan birisinin Lorî lehçesiyle manzum türünde yazılmış Dûbeytîler, diğerinin de Arapça nesir türünde yazılmış el-Kelimâtu’l-kisâr olduğu tespit edildikten sonra her ikisine de ulaşılmıştır. Bu bağlamda Dûbeytîler adlı eser; edebî açıdan şiirsel yapısı göz önünde bulundurularak nazım türü, nazım birimi, arûz vezni, hece ölçüsü, kafiye düzeni, şairin kullandığı mahlas ve muhtevası; el-Kelimâtu’l-kisâr adlı eser ise nesir olması hasebiyle sadece muhteva bakımından değerlendirmeye tabi tutulmuştur.