Mandrake in ancient Graeco-Roman and early Byzantine medicine

Mandragora lekarska (Mandragora officinarum L.), należąca do rodzaju mandragora i rodziny psiankowatych, jest rośliną rodzimą dla strefy śródziemnomorskiej. Według współczesnej nauki, ze względu na obecność alkaloidów takich jak atropina, skopolamina, belladonina i hioscyjamina w jej korzeniu i liściach, klasyfikowana jest jako roślina trująca. Była ona lekarstwem stosowanym zarówno przez medycynę Hipokratejską/Galenową, jak i ludową i, według greckich i łacińskich źródeł pisanych z okresu starożytności i wczesnego średniowiecza była dość popularna. Większość informacji na temat jej stosowania przekazana została przez autorów pism medycznych, którzy od czasów Hipokratesa przez Galena, aż do późnoantycznych/wczesnobizantyńskich traktatów Aecjusza z Amidy i Pawła z Eginy, opisywali jej właściwości i użycie w leczeniu konkretnych chorób. Świadectwa pozostawione przez lekarzy mogą być uzupełnione przez dane przekazane przez starożytnych autorów niemedycznych (np. Teofrasta, Celsusa, Pliniusza Starszego), których zainteresowania również dotyczyły sztuki leczniczej i historii naturalnej. Analiza źródeł pisanych pokazuje że społeczeństwo Śródziemnomorza było - w sensie ogólnym - świadome silnych właściwości mandragory i jej groźnego wpływu na organizm człowieka. Roślina była często opisywana jako trująca. Jednocześnie była ona (jej liście, korzenie, sok, skórka, owoce) obecna w medycznych (albo związanych z medycyną) traktatach jako lek. Była zalecana w różnych terapiach wielu problemów zdrowotnych. Znajdowały się wśród nich te o charakterze oftalmologicznym, ginekologicznym, dermatologicznym, psychiatrycznym etc. Z drugiej strony, krótkie passusy z Pliniusza i Galena informują, w mniej lub bardziej bezpośredni sposób, o możliwości nadużycia mandragory w leczeniu, co mogło być szkodliwe dla zdrowia. Charakter fragmentów poświęconych mandragorze różni się. Część z opisów jest szczegółowa, dając dość precyzyjne informacje o ilości lekarstwa albo przetwarzaniu rośliny. Jednakże wiele z nich jest bardzo ogólnych, często nie dając żadnych dodatkowych informacji poza samym faktem zastosowana rośliny.