Scientific Approaches to Converting Religion

Son yıllarda özellikle Avrupa ve Amerika’da din değiştirme ve dönüştürme kalıpları hakkında çok sayıda araştırma yapılmıştır. Antropologlar, tarihçiler, psikologlar, sosyologlar, teologlar ve psikoterapi alanında çalışanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli akademik disiplinlerin birçok üyesi bu konuya ilgi göstermiştir. Makalemizde din değiştirmenin geleneksel ve modern çalışmaları, bazı seçilmiş araştırmacılar aracılığıyla gözden geçirilerek kullandıkları bazı temel temalar, modeller ve metaforlar ele alınmıştır. Bu yaklaşımlar; kapsamları, aralıkları, iddiaları, yöntemleri, konuları, temel varsayımları ve iç tutarlılıkları açısından oldukça önemlidir. Buna göre din değiştirme sosyolojisi üzerine çığır açan çalışmalardan biri, L. Lofland & R. Stark’ın ünlü makalesi ‘‘Becoming a World-Saver: A Theory of Conversion to a Deviant Perspective (1965)’’ başlığını taşımaktadır. Bu çalışmayla din değiştirme çalışmalarında pasifist yaklaşımdan aktivist yaklaşıma doğru bir kırılma gerçekleşmiştir. Roger Straus’ın, ‘‘Religious Conversion as a Personal and Collective Accomplishment’’ (1979) adlı çalışması din değiştirmeyi birey ve grup odaklı ele alması bakımından önemlidir. James Richardson’ın ‘‘The Active vs. Passive Convert: Paradigm Conflict in Conversion/ Recruitment Research’’ (1985) çalışması ise aktif ve pasif din değiştirme kavramları arasındaki paradigma çatışmasına yer vermiştir. Max Heirich’in ‘‘Change of Heart: A Test of Some Widely Held Theories About Religious Conversion’’ (1997) adlı çalışması çeşitli sosyolojik dönüşüm teorilerini incelemiş, mevcut sosyolojik dönüşüm çalışmasının çoğunun geçerliliğini sorgulamıştır. Snow & Machalek’in 1984 yılında yapmış olduğu ‘‘The Sociology of Conversion” adlı çalışmada yeni dini hareketler kapsamında din değiştirme konusu ele alınmış, gençlerin bu dini gruplara neden ilgi gösterdikleri, gruplardan nasıl haberdar oldukları ve bu gruplara katılımlarıyla ilgili olarak yaşadıkları deneyimlere yer verilmiştir. Yine dönüşüm sürecini anlamaya yönelik birçok araştırma Lofland & Stark’ın (1965) ‘‘süreç modeli’’ tarafından yönlendirilmiştir. Söz konusu model, bu tarz çalışmalarda din değiştirme sürecinin genel bir versiyonu olarak ele alınmıştır. Dönüşüm konusunu sosyolojik açıdan ele alan son çalışmalardan bir diğeri ise; Lewis Rambo’ya aittir. L. Rambo yedi aşamalı bir dönüşüm süreç modeli ortaya koyarak alana değerli bir katkı sağlamıştır