Osmanlı Vakıflarının Tüzel Kişiliği Var mıydı?

Tuzel kisilik kavrami ve kurumu ozu itibariyle Bati Avrupa Hukuku’na aittir. Islam ve Osmanli vakiflarinin tuzel kisiligi ise literaturde yeterince irdelenmis degildir. Bu calismada, vakiflarin vakfiyelerine gore yonetilmesi, mutevellileri yoluyla kendi gelir-giderlerini idare etmesi, davali ve davaci olabilmesi, malvarligina sahip olmasi, borclu ve alacakli olabilmesi gibi kriterler dikkate alinarak; genel anlamda Osmanli vakiflarinin, Islam Hukuku’na gore, tuzel kisilige sahip oldugu kabul edilmistir. Ancak Osmanli vakiflarinin tuzel kisilikleri, devletin siki denetimi veya dogrudan yonetime mudahalesi sebebiyle, fiiliyatta Avrupa’daki muadillerine nazaran zayif kalmaktadir. Bunlarin yaninda, vakiflarin tuzel kisilikleri tartisilirken vakif turlerinin goz onune alinmasi gerekir. Bilhassa bu konuya yogunlasan calismada, sultan vakiflari ile buyuk capli vakiflarin de facto tuzel kisiliklerinin, kucuk capli vakiflar ile aile vakiflarinin tuzel kisiliklerine kiyasla daha zayif oldugu sonucuna varilmistir. Mulhak vakiflarin tuzel kisiliginin oldugu; mutevellileri olmayan ve dogrudan Evkaf Nezareti tarafindan yonetilen mazbut vakiflarin ise tuzel kisiliklerinin olmadigi one surulmustur. Ayrica calismada, vakiflarin tuzel kisiligi ile iktisadi gelisme arasindaki teorik iliskiye deginilmistir.