Azərbaycanın su hövzələrində külmə balığının (rutilus rutilus Caspicus jakowlev) miksosporidik faunası

Tədqiqatın məqsədi: Külmə - Rutilus rutilus caspicus (Jakowlev, 1870) Xəzər su hövzəsinin vacib sənaye balığllarından biridir. Azərbaycanın su hövzələrində bu balığın parazit faunası haqqında ədəbiyyatda müəyyən məlumatların mövcud olmasına baxmayaraq onun miksosporidləri yetərincə öyrənilməmişdir. Tədqiqatın material və metodları: 1995-1999-cu və 2008-2010-cu illərdə Azərbaycanın müxtəlif su hövzələrində apa- rılan təhlillər yığımlar bu iş üçün material olmuşdur. Ümumi qəbul olunmuş tam parazitoloji yarma metodikasına əsasən digər balıqlar ilə birlikdə Orta Kürdə, Aşağı Kürdə, Araz çayının aşağı axarında, Aqstafaçayda, Turyançayda, Lənkərançayda, Orta Xəzərin azərbaycan sahillərində və Cənubi Xəzərdə tutulmuş 108 ədəd külmə - Rutilus rutilus caspicus (Jakowlev, 1870) tədqiq olunmuşdur. Həm təzə, həm də, dondurulmuş balıqların donunun açılmasından sonra onların yarılması nəticəsində həm vegetativ formalar, həm də, hüceyrələrdə, toxumalarda və orqanların boşluqlarında rast gəlinən sporlar aşkar olunmuşdur. Tapılan miksosporidlərin identifikasiyası prosesində və onların morfologiyasının xüsusiyyətlərinin dəqiqləşdirilməsi üçün   Azərbaycan   MEA   Zoologiya   İnstitutunun   su   heyvanları   parazitlərinin   labaratoriyasının   kolleksiya   materialı nəzərdən keçirilmişdir. Tədqiqatın nəticələri: Azərbaycanın su hövzələrində tədqiq olunmuş 104 ədəd külmə balığında 19 növ miksosporidi tapılmışdır. Bu balığın qəlsəmələrində, böyrəklərində və əzələlərində 9-dan 13-ə qədər, qaraciyərində, öd kisəsində, dalağında, sidik kisəsində, ürəyində, bağırsağının divarlarında, üzgəclərinin toxumasında, gözlərində və baş beynində 1-5 növ qeyd olunmuşdur. Aşağı Kürdə külmədə 7, Orta Kürdə 6, Cənubi Xəzərdə 5, Orta Kürdə, Arazda və Aqstafa- çayda 4, Turyançayda 2 növ miksosporidi aşkar edilmişdir. Yekun: 1995-1999-cu və 2008-2010-cu illərdə Azərbaycanın möxtəlif su hövzələrində 104 ədəd külmə balığı tədqiq olunmuş və 19 növ miksosporidi tapılmışdır. Bütün tapılmış miksosporidlər boreal düzənlik mənşəlidirlər. Növlərdən biri balıqlar üçün patogen olduğu müəyyən edilmişdir.