Polskie tańce narodowe jako kanon kulturowy – wyznaczniki, geneza, przemiany

Tekst podejmuje zagadnienie polskich tańców narodowych jako kanonu kultury z uwzględnieniem jego wyznaczników, genezy, kluczowych momentów i kierunków jego przemian. Problematyka tańców narodowych obecna w Europie od ponad trzech stuleci stanowi przedmiot rozważań polskich badaczy historii i propedeutyki tańca od początku XIX wieku, a muzykologów – od końca tamtego stulecia. Już Stanisław Głowacki umieścił taniec w kontekście kanonu kultury, a Mieczysław Tomaszewski zaliczył go do mediów, poprzez które wyrażać się może narodowość. Na potrzeby niniejszego artykułu zastosowano wypracowaną przez Andrzeja Szpocińskiego koncepcję kanonu kulturowego, rozumianego jako podlegająca aktualizacji część tradycji, stanowiącej nośnik treści pozatanecznych i obowiązującej wszystkich członków wspólnoty.W tekście omówiono przede wszystkim proces kształtowania się kanonu kulturowego oraz pierwszych gatunków tańców narodowych (polonez, mazur i kozak). Następnie zwrócono uwagę na przemianę z przełomu XVIII i XIX w., w której wyniku wyeliminowany został z kanonu kozak, a zastąpił go krakowiak. W dalszej części omówiono włączenie do kanonu kujawiaka i oberka oraz nieudane próby wypromowania w ramach kanonu tańca góralskiego. Wskazano przy tym znaczenie funkcji tańców narodowych, których zmiany wywoływały z reguły także modyfikacje kanonu (znaczenie wykonywania poloneza w epoce absolutyzmów, tańców narodowych w epoce preromantyzmu i romantyzmu, przemiany gatunków tanecznych na początku XX wieku oraz przeniesienie tańców narodowych do dziedziny edukacji i do prezentacji scenicznych). Pomocniczo wykorzystano terminy: stereotyp, mit, fantazmat.