Seyyid Şerîf el-Cürcânî’nin Risâle fî tahkīk-i ma‘na’l-harf Başlıklı Risâlesinin Tahkikli Neşri

Bu makale, akli ve nakli ilimlerin bircok alaninda eser veren Seyyid Şerif el-Curcâni’nin (o. 816/1143) Risâle fi tahkīk-i ma‘na’l-harf adli risâlesinin tahkik ve tahlilinden olusmaktadir. Seyyid Şerif, ortalama uc varaklik bu kucuk hacimli risâlesinde kelimenin kisimlarini teskil eden isim, fiil ve harfin vaz‘i delâletlerini incelemeye tâbi tutmaktadir. Muellif, risâlenin girisinde ayna metaforu uzerinden “asli/mustakil anlam” ile “dolayli/mustakil olmayan” anlam arasindaki iliskiye ve farkliliklara deginmektedir. Ardindan bu anlam kategorilerinin “baslangic” ( ابتداء ) anlami ozelinde tahlilini yaparak isim ve harf turleriyle baglantisini kurmaktadir. Bu yaklasimini guclendirmek uzere nahiv literaturunde isim, fiil ve harf turlerine dair yapilan tanimlarin belirleyici unsuru olan “mustakil bir anlama sahip olan/olmayan” kaydinin analizini yapmaktadir. Yaptigi bu analizle anlam ile irap arasindaki iliskinin varligini ortaya cikarmaktadir. Buna gore kelimenin kisimlarindan olan isim, bagimsiz bir anlama sahip oldugu icin cumlede hem musnedun ilehy hem de musnet olabilmektedir. Harf, bagimsiz bir anlama sahip olmadigi icin ne musnedun ileyh ne de musnet olabilmektedir. Fiil ise bir yonuyle isme diger yonuyle de harfe benzediginden cumlede sadece musnet olabilmektedir. Son olarak da yaptigi analizler sonucunda vardigi bu cikarimini desteklemek uzere itiraz mahiyetinde muhtemel birtakim sorular sormakta ve bu sorulari cevaplandirarak risâlesine son vermektedir.