OTTOMAN TOMBSTONES IN VELIMESE OLD CEMETERY

Türklerin mensup olduğu dinlerin ortak noktalarından biri ölümden sonra yaşamın varlığına duyulan inançtır. Türkler kültürel tavırlarını dini algılayış ve yaşayış şekillerine yansıttıkları gibi mezar yapılarında da kimliklerini belli etmiş ve ölü gömme geleneklerini devam ettirmişlerdir. Türkler için yüzyıllar içinde kurganlardan türbelere; ayak ve şahide taşından oluşan mezarlara geçiş yaşanmıştır. Bu çalışma Tekirdağ ilinin Ergene ilçesinin Velimeşe kasabasında, Eski Mezarlık adı ile anılan alan üzerinden elde edilen verilerle ortaya çıkarılmıştır. Bugün Velimeşe olarak bilinen bu bölge Roma ve Osmanlı idarelerine şahitlik etmiştir. Bu sebeple Velimeşe Osmanlı ve Roma imparatorluklarının izlerini taşımaktadır. Anadolu’dan Balkanlara Türk göçlerinin neticesinde yerleşimlerin meydana geldiği bu bölgede Velimeşe arşiv kaynaklarında önce kışlık olarak tanımlanmış daha sonra köye dönüştürülmüştür. 400 yıla yakın bir tarihi geçmişi bulunmaktadır. Ölümün en önemli hatırlatıcısı olarak nitelendirilebilecek mezar taşlarında defnolunmuş kişiye ait isim, unvan, ölüm tarihi gibi bilgiler; baş taşı için seçilen metinlerde anlatılmaya çalışılan hikayeler ve aynı zamanda kullanılan taşların sahip olduğu şekiller araştırma konusudur. Mezar taşları bulundukları bölgenin sosyolojik, coğrafi, tarihi ve kültürel yapısı hakkında pek çok bilgi vermektedir. Bunun yanında mezar taşlarının kitabeleri edebi açıdan önem taşımaktadır. Bu sebeple mezar taşları ve kitabeleri farklı alanlarda kaynak olarak kullanılabilmektedir. Velimeşe eski mezarlık alanında bulunan ve toprak altında kalanlar hariç ulaşılabilen 36 Osmanlı mezar taşı kaynak olarak seçilmiştir. En eskisi 1882 yılına tarihlenen mezar taşları tarih itibari ile geçiş dönemine ait özellikler yansıtan taşlardır. Bu sebeple ne XVIII. yüzyıl öncesi mezar taşları gibi gösterişli ve özgün şekillere sahiptir ne de günümüz mezar taşları gibi sade bir görünüme sahiptir. Bu sahada bulunan mezar taşları arasında Osmanlı tipi olarak sınıflandırılabilecek fes başlı mezar taşı formlarının Cumhuriyetin ilk yıllarında ölenler için tercih edildiği görülmektedir. Bunun yanında 1928 yılında yürürlüğe giren kanun ile beraber mezar taşlarını da kapsayacak şekilde resmi ve gayri resmi levha ve tabelalarda Latin alfabesi kullanımı zorunlu tutulmasına rağmen alanda 1933 yılına ait Osmanlıca Türkçesi ile yazılmış mezar taşları mevcuttur. Tüm bu veriler alandaki mezar taşlarının geçiş dönemi özellikleri taşıdığını ortaya koymaktadır. Yaklaşık 400 yıllık bir geçmişe sahip araştırma alanında en erken tarihli mezar taşının 1882 yılına aittir. Bulunan mezar taşlarının üstünde yazan tarihler ve Velimeşe’nin, bulunduğu bölgede yaşanan deprem, sel, salgın hastalık gibi vakaların tarihleri karşılaştırılarak bölge insanın söz konusu olaylardan etkilenmiş olup olmadığı tetkik edilecektir. Ayrıca tarih, yerleşim yerleri, cinsiyet, lakap ve unvan bilgileri gibi verilerden hareketle Velimeşe havalisi hakkında yorumlar yapılacaktır. Çalışma içerisinde mezar taşlarına ait detaylı tipolojik değerlendirmeden ziyade kitabelerin içerdiği bilgilerden yola çıkarak siyasi ve sosyal alanlarda değerlendirmeler yapılacaktır.