1742-1754 Yıllarında Vergi Tahsilatındaki Usulsüzlüklere Dair Bazı Tespit, Teşhis ve Tahliller: Diyarbakır Vilayeti Örneği

Diyarbakir vilayetinde vergi toplama islemleri sirasinda toprak tasarrufu ve ona bagli uretim iliskileri, sosyal zumreler, sahislar ve yerlesim birimlerinden halk ile askeri sinif arasinda ortaya cikan anlasmazliklar; Diyarbakir Ahkâm defterleri incelenerek ve bu konudaki diger kaynaklardan istifade edilerek ortaya konulmaya calisilmistir. Calismamizin konusu olan donem incelendiginde Osmanli Devlet anlayisinin kanun riayeti, kanunlarin uygulanisi, halkin karsilastigi haksizliklari ust mercilere ve idareye karsi dava hakki olan reayanin rahatlikla sikâyetlerde bulundugu belirtilmeye calisilmistir. Yetkililerin ise sikâyetleri kanun, adalet ve ahlak prensipleri baglaminda icra etme zorunda olduklari ve bu konularda sik sik adaletnameler ve fermanlar yayimladigi gercegi belirtilmistir. Vergi duzenini teferruatli bir sekilde kisim, siniflar, zumreleri en ince ayrintisina kadar kayit altina alarak ve kayitlar dogrultusunda yapilan is ve islemlerin suiistimallerin nasil engellendigine vurgu yapilmistir. Ehli orfun vergi tahsilati sirasinda fazladan vergi tahsili ile vergi muafiyeti olan zumreleri ve gorevlilerden fazla para ve diger haksiz kazanc elde etme yoluna gidenlere de deginilmistir .