Luminaries of Polish medicine: Szczecin professors Bogusław Halikowski (1914-2004) and Zygmunt Machoy (1924-2018)

Celem pracy jest przedstawienie sylwetek i dorobku naukowego dwóch wybitnych uczonych Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Nosząca od 2010 r. nazwę Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego uczelnia, powstała w 1948 r. (jako Akademia Lekarska) z myślą o wykształceniu kadry lekarskiej dla odzyskanych przez Polskę po II wojnie światowej ziem Pomorza Zachodniego. Miasto nie miało właściwie tradycji akademickich. W okresie przedwojennym w należącym do Rzeszy Niemieckiej Szczecinie nie było żadnej szkoły wyższej. W 1947 r. powstały tu Wyższa Szkoła Handlowa oraz Szkoła Inżynierska, późniejsza Politechnika, a następnie także inne uczelnie o profilu zawodowym: Wyższa Szkoła Morska, Wyższa Szkoła Rolnicza oraz Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Na podstawie wydawnictw okolicznościowych, artykułów prasowych, notatek i wspomnień osobistych autora, przedstawiono dwóch zasłużonych profesorów Pomorskiej Akademii Medycznej: Bogusława Halikowskiego(1914-2004) i Zygmunta Machoya (1924-2018). Byli aktywni zawodowo w prawie identycznym czasie, ponadto łączyło ich zamieszkiwanie w Szczecinie, a także praca na tej samej uczelni, talenty dydaktyczne, zbliżone i szerokie zainteresowania naukowe, członkostwo Polskiej Akademii Nauk oraz fakt, że obaj w większym lub mniejszym zakresie zajmowali się zagadnieniami biochemicznymi. Byli znakomitymi przyrodnikami i rzecznikami ekologii. To pozwalało na holistyczne, całościowe rozpatrywanie problemów zdrowotnych, a także inspirowało do podejmowania innowacyjnych rozwiązań praktycznych. Halikowski kładł nacisk na edukację zdrowotną rodziców i nauczycieli, wprowadził tzw. „kroplówki celowane” w zaburzeniach metabolicznych u dzieci. Machoy zajmował się prospektywną analizą zawartości fluoru w płynach ustrojowych i kościach pracowników zakładów przemysłowych, co ułatwiało ocenę narażenia zawodowego. Cechami charakteru obu naukowców były: skromność, rzetelność w wykonywaniu podejmowanych zadań a także osobista wzajemna sympatia. Halikowski pochodził z Lwowa, gdzie był uczniem słynnego Jakuba Parnasa, Machoy zdobywał doświadczenie pod kierunkiem profesora Zdzisława Stolzmanna, współzałożyciela Polskiego Towarzystwa Biochemicznego, oraz przyjaźnił się ze znanym badaczem gdańskim Mariuszem Żydowo. Halikowski był potem cenionym pediatrą i neurologiem dziecięcym, kierownikiem klinik pediatrycznych w Gdańsku, Krakowie i Szczecinie, przewodniczącym krajowego Komitetu Rozwoju Człowieka, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Machoy, chemik po Uniwersytecie Poznańskim, kierował Zakładem Chemii Fizjologicznej PAM, był prodziekanem, a w latach 1984-1987 dziekanem I Wydziału Lekarskiego, z czasem doktorem honoris causa PAM, prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Badań nad Fluorem (ISFR), poza tym – co ciekawe – zasłużonym historykiem medycyny