Atdhetaria dhe virtytet e malësorëve në “lahutën e malësisë"

Abstract

Gjithcka që kam pohuar më parë për atdhetarinë e Fishtës dhe për mëtimet e tij te mirëfillta kombëtare shqiptare, që e kanë nxitur në gjithë shkrimtarinë dhe veprimtarinë e tij, përkojnë me ato që janë shprehur nga studiues të tjerë, të vjetër e të rinj, të cilët e kanë thënë se “të flasësh për Fishtën është njëlloj si të flasësh për punët e Shqipërisë, për punët e saj të hershme, të vona, e të sotme.”  Vitet e fundit të shek. XIX dhe sidomos dhjetëvjeçari i parë i shek. XX shënojnë edhe pikën kulminante të veprimtarisë së gjithanshme të Gjergj Fishtës. Ai ishte në krye të përpjekjeve për lirinë dhe pavarësinë kombëtare, duke drejtuar grupin e punës për njësimin e alfabetit të shqipes, duke kryesuar komitetin përkatës të Kongresit të Manastirit të vitit 1908. Te "Lahuta e Malësisë" shohim lidhjen e Gjergj Fishtës me 'shqiptarinë'. Kjo lidhet me idenë e atdhedashurisë së shqiptarëve, por edhe mallkimin e gjysmës së malësorëve që përmend Fishta në kryeveprën e tij "Lahuta e Malësisë", me në krye Ded Gjo Lulin, të cilët ishin vendas nga trojet shqiptare, më vonë të aneksuar nga Mali i Zi. Gjergj Fishta e njihte shumë mirë Malësinë e Madhe, ai shkroi për bëmat trimërore e bujarinë e malësorëve një nga poemat më të bukura të letërsisë shqiptare, këndoi në kryeveprën e vet hapësirat e gjera të urtësisë, trimërisë dhe bujarisë proverbiale të malësorëve, duke pohuar në vargje lapidare krenarinë dhe atdhetarinë e flaktë të malësorëve të Hotit e të krejt Malësisë së Madhe. Mbi të gjitha, siç ka shkruar edhe konti Lamartin: “E vetmja gjë e pandryshueshme tek shqiptarët është pasioni i tyre për pavarësi dhe lavdi”.