ULPIANA DEFINICJA PRAWA NATURALNEGO I JEJ FILOZOFICZNE INSPIRACJE

Abstract

W przedłożonym artykule podejmuję próbę odpowiedzi na pytanie o filozofczne źródła słynnej definicji prawa naturalnego autorstwa Ulpiana, przekazanej w D. 1,1,1,4. Przedstawiam argumenty na rzecz tezy, że stoją za nią inspiracje stoickie, a konkretnie nauka o powinnościach (kathekonta) w wersji znanej ze średniego i późnego stoicyzmu. Jednocześnie polemizuję z tezą o pitagorejskich źródłach omawianej defnicji. Zwłaszcza w poglądzie na małżeństwo jako powinności wywodzącej się z natury wyraźne są echa poglądów stoików działających w Rzymie, przede wszystkim Musoniusa i Hieroklesa. Ten sam zestaw poglądów, najprawdopodobniej zaczerpniętych również ze średniego i późnego stoicyzmu, znajdujemy w tradycji retorycznej. Trudno zatem jednoznacznie rozstrzygnąć, która z tych tradycji (flozofczna czy retoryczna) mogła stanowić bezpośrednią inspirację dla jurysty.