تحلیل «صنعت فرهنگ» در رمان خاطرات اردیبهشت از جعفر مدرس صادقی

Abstract

هویت‌های فرهنگی در جوامع معاصر تحت‌تأثیر مقولة «صنعت فرهنگ»، که از زیرمجموعة آرای مکتب فرانکفورت است، به پدیده‌ای کاملا مادی و کاذب تبدیل شده و مفهوم فرهنگ کاملا از اصالت خود دور افتاده است. «صنعت فرهنگ»، حاصل خواسته‌های کاذب و غیرواقعی جوامع است که تودة مردم را از فرهنگ اصیل دور می‌سازد و با اهدافی برنامه‌ریزی‌شده، سطح انتظارات مادی و فکری‌شان را دستکاری می‌کند تا زیر سلطة قدرت‌های سرمایه‌داری قرار گیرند و کالاهای آن‌ها را مصرف کنند. امروزه فرهنگ مصرفی غرب، الگوی فکری انسان مدرن شده است. انسان مصرفی، طبق خواستة قدرت‌های اقتصادی زندگی و فکر می‌کند و حتی با ارزش‌های اصیل فرهنگی خویش مقابله می‌کند. در رمان خاطرات اردیبهشت، شخصیت اصلی به‌عنوان نمادی از یک انسان مدرن، کاری جز مصرف‌گرایی و پیروی از فرهنگ توده از پیش نمی‌برد؛ تا جایی که از بعد معنوی‌اش کاملا دور می‌افتد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد است مقولة «صنعت فرهنگ» و ابعاد آن را در این اثر تحلیل کند. بر اساس پژوهش‌های انجام‌گرفته، به‌نظر می‌رسد راوی فردی تنهاست که خلأهای روحی خود را با دست‌آویز قراردادن فرهنگ غرب، مصرف‌گرایی و روی‌آوردن به صنعت رسانه پر می‌کند، زیرا جامعه چیزی جز این را در دسترس وی قرار نداده است.