برساخت رواییِ تاریخ بیهقی و تلاقیِ آن با اندیشۀ ایرانی

Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals Pub Date : 2021-08-23 DOI:10.22059/JLCR.2021.310254.1545

فردین حسین پناهی

{"title":"برساخت رواییِ تاریخ بیهقی و تلاقیِ آن با اندیشۀ ایرانی","authors":"فردین حسین پناهی","doi":"10.22059/JLCR.2021.310254.1545","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"روایتمندی ویژگی اجتناب‌ناپذیر «تاریخ» است. روایت با کارکردهایی چون نظام‌مند بودن و ساختارمند بودن، کارکردی انسجام‌بخش و نظم‌دهنده دارد، چنان‌که از میان واقعیت‌های فی‌نفسه بی‌شمار تاریخی، واقعیت‌های گزینش‌شده‌ای را تحت ساختارها و پیرنگ‌هایی مشخص گردهم می‌آورد. ساختمندی و انسجام روایت، زمینه را برای دلالت معنایی و حتی دلالت ساختاری، و یافتن بسترهای ایدئولوژیک و غلبۀ نظم‌های گفتمانی خاص (و در نتیجه بروز گزینش‌ها و حذف و طردها) فراهم می‌آورد. مجموع این مسائل، به‌علاوۀ تکیه بر توالی، نسبت‌های علی و معلولی، تغییر وضعیت، و داشتن هدف غایی، همگی مؤلفه‌هایی روایی و درنتیجه غیرتاریخی هستند که در گزارش رخدادهای تاریخی دخیل‌اند و درنهایت می‌توانند به ساخت و تکوین «داستان» یا شکل‌هایی از داستان منتهی شوند. از سوی دیگر، گفتمان‌ها، ایدئولوژی‌ها و ساختارهای قدرت در برساخته شدن فهم تاریخی مورخ، و درنتیجه در روایت‌پردازی تاریخی او نقش مؤثری دارند، چنان‌که «روایت تاریخی» برساخته‌ای در نظام معرفت‌شناختی و ارزش‌گذاری‌های غالب بر دورۀ زندگی مورخ است. تاریخ بیهقی همچون دیگر متون تاریخی، روایتی گزینش‌شده از میان رویدادهای تاریخی بی‌شمار از یک دورۀ خاص است و بیهقی به‌عنوان سوژه‌ای در زمانۀ خود، روایت‌پردازی تاریخی‌اش تحت تأثیر گفتمان‌ها، ایدئولوژی‌ها و خاستگاه‌های هویتی خاصی شکل گرفته است، به‌ویژه آن‌که تقابل‌های گفتمانی و هویتی خاصی در روزگار بیهقی دیده می‌شود. بر این اساس، در این مقاله بر مبنای رویکرد تاریخ‌گرایی نوین، به بررسی برساخت روایی تاریخ بیهقی، و نوع مواجهۀ بیهقی با گفتمان‌های اثرگذار در روزگار او می‌پردازیم و تأثیر آن بر شکل‌گیری «روایت تاریخی» بیهقی بررسی و تحلیل می‌شود، چنان‌که سوژگی این مورخ در روزگارش به طرز دقیق‌تری واکاوی شود. نتایج تحقیق بیانگر وجود تقابل‌های درون‌ساختی میان سویه‌های تاریخی و فراتاریخی (Metahistorical) در روایت‌پردازی تاریخی بیهقی است، که ارتباط معناداری با تقابل‌های گفتمانی حاکم بر روزگار او دارد و از این میان، تقابل جریان هویت‌خواهی ایران‌گرا با جریان‌های هویت‌خواهی مورد حمایت دربار، نقش مهمی در شکل‌گیری این تقابل‌های درون‌ساختی دارد.","PeriodicalId":16203,"journal":{"name":"Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals","volume":"63 1","pages":"1-1"},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2021-08-23","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.22059/JLCR.2021.310254.1545","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

روایتمندی ویژگی اجتناب‌ناپذیر «تاریخ» است. روایت با کارکردهایی چون نظام‌مند بودن و ساختارمند بودن، کارکردی انسجام‌بخش و نظم‌دهنده دارد، چنان‌که از میان واقعیت‌های فی‌نفسه بی‌شمار تاریخی، واقعیت‌های گزینش‌شده‌ای را تحت ساختارها و پیرنگ‌هایی مشخص گردهم می‌آورد. ساختمندی و انسجام روایت، زمینه را برای دلالت معنایی و حتی دلالت ساختاری، و یافتن بسترهای ایدئولوژیک و غلبۀ نظم‌های گفتمانی خاص (و در نتیجه بروز گزینش‌ها و حذف و طردها) فراهم می‌آورد. مجموع این مسائل، به‌علاوۀ تکیه بر توالی، نسبت‌های علی و معلولی، تغییر وضعیت، و داشتن هدف غایی، همگی مؤلفه‌هایی روایی و درنتیجه غیرتاریخی هستند که در گزارش رخدادهای تاریخی دخیل‌اند و درنهایت می‌توانند به ساخت و تکوین «داستان» یا شکل‌هایی از داستان منتهی شوند. از سوی دیگر، گفتمان‌ها، ایدئولوژی‌ها و ساختارهای قدرت در برساخته شدن فهم تاریخی مورخ، و درنتیجه در روایت‌پردازی تاریخی او نقش مؤثری دارند، چنان‌که «روایت تاریخی» برساخته‌ای در نظام معرفت‌شناختی و ارزش‌گذاری‌های غالب بر دورۀ زندگی مورخ است. تاریخ بیهقی همچون دیگر متون تاریخی، روایتی گزینش‌شده از میان رویدادهای تاریخی بی‌شمار از یک دورۀ خاص است و بیهقی به‌عنوان سوژه‌ای در زمانۀ خود، روایت‌پردازی تاریخی‌اش تحت تأثیر گفتمان‌ها، ایدئولوژی‌ها و خاستگاه‌های هویتی خاصی شکل گرفته است، به‌ویژه آن‌که تقابل‌های گفتمانی و هویتی خاصی در روزگار بیهقی دیده می‌شود. بر این اساس، در این مقاله بر مبنای رویکرد تاریخ‌گرایی نوین، به بررسی برساخت روایی تاریخ بیهقی، و نوع مواجهۀ بیهقی با گفتمان‌های اثرگذار در روزگار او می‌پردازیم و تأثیر آن بر شکل‌گیری «روایت تاریخی» بیهقی بررسی و تحلیل می‌شود، چنان‌که سوژگی این مورخ در روزگارش به طرز دقیق‌تری واکاوی شود. نتایج تحقیق بیانگر وجود تقابل‌های درون‌ساختی میان سویه‌های تاریخی و فراتاریخی (Metahistorical) در روایت‌پردازی تاریخی بیهقی است، که ارتباط معناداری با تقابل‌های گفتمانی حاکم بر روزگار او دارد و از این میان، تقابل جریان هویت‌خواهی ایران‌گرا با جریان‌های هویت‌خواهی مورد حمایت دربار، نقش مهمی در شکل‌گیری این تقابل‌های درون‌ساختی دارد.

查看原文本刊更多论文

求助全文

约1分钟内获得全文求助全文

来源期刊

Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals

自引率

0.00%

发文量