‘LEGES LIBITINARIAE’ I PRAWNE REGULACJE RZYMSKIEGO PORZĄDKU POGRZEBOWEGO

Abstract

Pierwotne podstawy prawne rzymskiego porządku pogrzebowego tworzyły normy sakralne, ustawy królewskie (leges regiae) oraz ustawa XII tablic (tab. 10). Ważną rolę odgrywały zawsze obyczaje przodków (mores maiorum). Ponadto edykty pretorskie oraz konstytucje i ustawy cesarskie (D. 11,7; D. 11,8; D. 47,12; C. 3,44). Znaczenie miały również inskrypcje nagrobkowe jako indywidualny akt prawny, tworzący uprawnienia dla fundatora grobowca i oznaczonych w inskrypcji osób (jako tzw. leges datae). Osobne miejsce zajmują leges libitinariae. Nazwa pochodzi od Libitiny – rzymskiej bogini związanej z pogrzebami. Historycznie pierwsza poświadczona jest lex Lucerina z lat 314-250 r. p.n.e., najlepiej znane są lex Puteolana libitinaria oraz lex Cumana libitinaria (z czasów cesarza Augusta). Zawierają one lokalne przepisy, dotyczące zamówień na usługi pogrzebowe oraz wykonywanie wyroków śmierci. Ponadto nakazywały usuwanie porzuconych zwłok z miejsc publicznych. Kontrolę nad przestrzeganiem przepisów ustawowych sprawowali głównie edylowie. Z badań wynika, że prawne regulacje porządków pogrzebowych były już od początku republiki dobrze znane w samym Rzymie i w miastach municypalnych.