KAZAK FOLKLORUNDA YEDİ BAŞLI EJDERHA

Abstract

Bu makalenin konusu olarak mitoloji düşüncesi ve folklardaki ‘yedi başlı ejderha ile savaşma’ motifi seçilmiştir. Mitolojik ejderhanın Avrupa ve Asya mitlerindeki görüntüsü/varlığı karşılaştırılarak açıklanmıştır. Kaosun, bununla beraber kötülüğün sembolü olarak görülen bu yaratık kimi folklor kaynaklarına özgü bir biçimde bilgeliğin temsili olarak karşımıza çıkmaktadır. Halbuki Türk soylu topluluklar arasında, bunlar arasında özellikle Kazak folklorunda yedi başlı ejderha tek bir tipte, yani kötülük temsilinde çokça tasvir edilmektedir. Mitten folklora dönüşen ejderhanın yedi başı olduğu ve bahadırın bu yedi başın her birini kesişinin sembolik bir anlamı olduğu bilinmektedir. Ejderha insanoğluna tehlike saçan, dehşetli bir güç olarak birçok folklorik eserin temel kahramanına dönüşmüştür. Kadim destanlar ile anlatılarda, masal, aşk ve din temalı destanlarda, hikayelerde baş kahramanın esas düşmanı ejderha olmuştur. Dolayısıyla, bahadırın yiğitliğini sınadığı, ün saldığı olay da ejderhayı yenmesi oluvermiştir. Kazak folklarındaki temel ve kalıcı motiflerden biri, yedi başlı ejderha ile bahadırın savaşı olagelmiştir. İnsanların yaşadığı yerlerin yakınına gelen ve beraberinde büyük bir dehşet, kahır getiren ejderhayı öldürmek, onun yedi başını kesmek masal örüntüsünün itici gücü, temel kaldıracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu anlatılan meseleler makalenin temel yönelim noktasına alınarak konu, Kazak folklar metinlerinden örnekler verilerek tahlil edilmiş ve bu konuda kimi düşünceler ileri sürülmüştür. Kazak folklor eserlerinde daima korkunç düşman olarak tasvir edilen yedi başlı ejderha bütün halka korku salmaktadır. Mitolojik hikayelerdeki ejderha birçok hayvana ait özelliği kendinde toplamıştır; üç veya yedi başlı olması, vücudunun kertenkele ya da yılana benzemesi, uçmak için kanatlarının olması mitolojik ejderhaya has özelliklerdir. Batı halklarının folklorunda zalim, korkunç olarak görülen ejderha; doğu halklarının folklorunda bilge, kamil ve akıl sahibi, koruyucu-kollayıcı olarak görülmektedir. “Er Töştük” hikayesinin Kazak, Kırgız, Tatar nüshalarında ejderha ile mücadele motifi vardır. Kazak nüshasında, baş kahraman yer altındaki Jılan Bapı hanın ülkesine sefere çıkar. Yer üstüne çıkacağı vakit çınar ağacının dibindeki ejderhayı öldürüp simurg kuşunun yavrularını kurtarır. Bu hikayenin Tatar nüshasında ejderha yılan Er Töştük’ü yer altı dünyasına götürür. Buradaki maksadı, kendilerine tehlike arz eden zalim güçten kurtarmasını rica etmektir. Yedi başlı ejderhayla savaşıp zafere ulaşan kahramanlardan biri “Dede Korkut Kitabının” kahramanı Salur Kazan’dır. “Dede Korkut Kitabının” yeni nüshasında “Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi” olarak adlandırılan on üçüncü hikaye bulunmaktadır. Kazak folklorunun “Kubıgul”, “Kıssa Kulamergen”, adlı eski destanlarında “Jalgız Közdi Dew”, “Altın Müyizdi Kiyik”, “Er Töstik”, “Ayudew”, “Kulatay Batır”, “Jartı Töstik”, “Ayualpan, Swdısalpan” hikayelerinde “Kıssa Cemşid”, “Kıssa Tahir”, “Şahmaran”, “Hikayat dastan Hatımtay”, “Ebugalisina Abilharis”, “Kıssa Şakir Şakiret”, “ Kıssa Melik Hasan”, “Koyşı Batır” adlı destan-hikayelerde “Seypilmelik”, “Kıssa Dandan”, “Kıssa Bahram”, “Kıssa Şahizade” gibi aşk destanlarında, “Kıssa Kaharman” adlı dini destan ile “Uykıdagı Batır”, “Nurgızarın Bulbul” adlı efsanelerde yedi başlı ejderha kahramanın yendiği baş düşman olarak geçmektedir. Kazak folklorundaki ana, temel motiflerden biri yedi başlı ejderhayla kahramanın savaşıdır. Ülkeye gelip büyük felaket ve kahır getiren ejderhayı öldürme, onun yedi başını yok etme folklorik eserdeki olayın etkileyici gücü, esas tetiği olarak görülmektedir. Makalede, bahsi geçen bu meselelere dikkat çekilip, Kazak folklor metinlerinden örnekler verilerek incelenecektir. Bu esasta sonuca varılacaktır.