TÜRKİYE VE ÖZBEKİSTANʼDAKİ KAZAK TÜRKLERİNİN DÜĞÜN TÖRENİ GELENEKLERİNDEKİ BAZI ÖZELLİKLER

Abstract

Bu makalenin amacı, Türkiye ve Özbekistanʼda yıllarca yaşayan Kazak Türklerinin nikâh ve aile meselesindeki özellikleri araştırmaktır. Etnik özellikler manasını anlamak için kullanılan hertürlü yöntemler, bunun birçok yanlarının olmasını göstermektedir. Bunun çok taraflılığı; ulusal, sosyal, etnik bölünmesiyle manasını genişletir. Etnik kimliğin bir yanı, kendi kendisini tayın etmek, herhangi bir etnik gruba, kavimlere ekleyerek, kendisisni o etnik grubun bir temsilcisi olarak kabul etmektedir. Bu fenomen bilinç, duygu, dil, mantalite ve sairelerden görünmektedir. Makale konusu bugünkü önemli konularının biridir. Çünkü etnik kimliği milletlerin hepsine özgü olan birşey, bunlar yüzyıllarca korunmaktadır. Her milletin belli bir şekilde iç birliği olduğu için, onlar başka milletlerden ayıran özelliklere sahiplerdir. Bu insanların iradesiyle değil, doğal ve tarihi gelişimler sonucunda meydana gelen sosyal birliğin bir çeşididir. Bu birleşmiş insanların özel ortak kültürünün oluşması için onların birbiriyle daima irtibatta bulunmasıdır. Nitekim şu mesele milletin nerede yaşamasıyla doğrudan ilgilidir. Biz araştırdığımız devletlerdeki Kazak Türklerinin etnik kimliği tespit etmek için, yani o Kazak Türkleri ailesinin hangi etnik ortamda yaşaması çok önemlidir. Çünkü insanlar kendi milletin arasında yaşıyorsa, o zaman ailede terbiye gören çocuk için etnik kimlik meselesi zor değildir. Fakat anne ve babası yaşadığı çevre başka milletler olursa, o zaman insanların hangi çevrede, toplumda yaşaması, onların ailesi hangi dilde konuşması, hayatı, ailevi gelenekleri, bunları tabii ki etkilecektir. Şimdi birçok milletler başka bir etnik ortamda yaşamalarından dolayı, o milletin dilini öğrenerek, ülkenin külürünü benimsemektedir. Buna karşın bazı insanlar, aileler veya etnik gruplar kendi kökenleri yada milletiyle ilgilenmektedir. Bu yüzden makalenin söz konusu, iki devlette yaşayan, ana yurdundan ayrı olarak etnik çevredeki Kazak Türklerinin gelenekleridir. Bir milletin kendi etnik kültürünün korunması veya asimile olması, bunun nedenlerini araştırmak etnoloji biliminin önemli problemleri biridir. Makalede başlıca olarak Türkiye ve Özbekistanʼdaki Kazakların ailevî ilişkileri, gelenekleri ve örfleri korunması ve değişmesini analiz etme üzerinden onların kimliği araştırılmaktadır. Yerli sakinlerle yaklaşması sonucunda meydana gelen kültür özellikleri, meselâ, qız uzatu (kızı kocaya vermek), kelin tüsürü (oğlu evlendirmek), bunlarla ilgili geleneklerin korunması ve değişmesi, makale sahipleri toplamış oldukları ampirik etnografya bilgilerine göre araştırılmış ve ispat edilmiştir. Kazak Türklerine has olan kız isteme örfleri, yani yavşıları göndermek, küpe takmak, mihir ödemek, öli-tiri vermek, kuyruk bavır ikram etmek, kız göstermek gibi adetler hala şimdiye kadar iki devletteki Kazak Türklerinde korunmasına rağmen, yerli milletlerden gelen gelenekler de vardır. Makalede birçok Kazak ve yabancı bilim adamlarının makale ile kitaplarındaki etnik kimliği meselesi ile ilgili sonuçlar temel olarak alınmıştır. Makalede tarihi ve karşılaştırma yöntemleri kullanılması sayesinde Kazak Türkleri ile yerli milletlerin arasındaki bağlantılar da gösterildi. Özellikle iki devlette Türk halkları yaşamasından dolayı onların örflerindeki benzerlik ile evlenmeye ilişkin adet ve gelenekleri mana (semantik) açısından araştırılmıştır.