ÂLEM EZELİ MİDİR? DUNS SCOTUS'UN YAKLAŞIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Âlem kadim midir yoksa hâdis midir? Âlemin ezeli olduguna ya da sonradan var edildigine dair rasyonel kanitlar sunulabilir mi? Sunulan bu kanitlar “Âlem ezelidir.” ya da “Âlem hâdistir.” onermesini kesin bir sekilde kanitlayabilir mi? Kant’in aklin antinomileri icerisinde saydigi bu mesele Tanri’ya inanan pek cok dusunuru mesgul etmistir. Orta Cag Hristiyan dusuncesinin onde gelen simalarindan olan Duns Scotus da bu meseleye kayitsiz kalmamistir. Fakat Scotus’un meseleye iliskin pozisyonu konusunda birbirine aykiri iki iddia soz konusudur. Birinci iddiaya gore Scotus âlemin ezeliligi konusunda Thomas Aquinas’la ayni gorusu benimsemektedir. Diger bir iddia ise Scotus’un âlemin hudusuna dair rasyonel argumanlar sundugu yonundedir. Scotus’un konuya yaklasimina dair her iki iddianin da dogruluk payi soz konusudur. Cunku Scotus, ilk donem eserlerinde âlemin ezeliligine iliskin burhani bir arguman sunulamayacagini iddia eden Aquinasci bir cizgide yer alirken, son donemde yazmis oldugu eserlerde âlemin hudusunun akl i argumanlarla kanitlanabilecegini dusunmektedir. Bundan dolayi Scotus’un eserlerine iliskin kronolojik bir okuma yontemi, onun bu konuda nerede durdugunu tespit etmemize olanak saglayacaktir. Boyle bir yontemi temele alan bu calisma, Mahir Arastirmaci (Subtle Doctor) lakapli Scotus’un konuya yaklasimini ve onun goruslerinin zaman icerisindeki degisimini ortaya koymayi amaclamaktadir.