Memlük Kur’an Sanatı Literatürü

Abstract

Günümüze ulaşan örneklere göre Mushaf yazımı 8. yüzyılda Emeviler devrinde sistemli hale gelmiş, Abbasiler döneminde Bağdat’taysa yazı ve süsleme açısından büyük bir gelişim kaydetmiştir. 13. yüzyılın ortalarında İslam kültür ve medeniyetini derinden etkileyen Moğol istilası Bağdat’taki mushaf yazım geleneğinin bir süre sekteye uğramasına sebebiyet vermiştir. Henüz kuruluş aşamasında Moğollarla savaşarak onların ilerleyişini durduran Memlükler bu dönemde İslam dünyasında bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Başşehir olan Kahire’nin ardından Suriye’yi de topraklarına katarak bu iki şehri kültür merkezi haline getirmişlerdir. 14. yüzyıla girildiğinde Kahire ve Şam’da gerek yazı gerek süsleme açısından nitelikli mushaflar hazırlanmıştır. Özellikle sultanların himayesinde hazırlanan Kur’anlar, Memlük dönemi kurumsal yapıları, sosyo-kültürel kimliği hakkında ışık tutan bir hikâyeye sahiptir. Günümüzde sayısını henüz bilemediğimiz ciltlerce mushaf dünyanın farklı müze ve kütüphanelerinde korunmaktadır. Konuyla ilgili yapılan araştırmalar Memlük dönemi Kur’anlarının çok farklı boyutlarda ele alındığını gösterir niteliktedir. Bu çalışma Memlük dönemi Kur’an sanatı çerçevesinde gelişen literatür üzerine odaklanmıştır. Konuyla ilgili yapılmış çalışmalar tespit edilerek gruplandırılmıştır.