Şeyh Müfîd’in en-Nüketu’l-İ‘tikadiyye Eserindeki İ‘tikadî Görüşleri

Abstract

İslam kelâmının ana kaynaklarının incelenmesi ve bu kaynaklardaki kelâmî görüşlerin ortaya çıkartılması kelâmî problemlerin kökeninin anlaşılmasına ve sonuç olarak çözümüne katkı sağlamaktadır. Kelâmî fırkaların görüşlerini gerçek anlamda bilmek için onların ana kaynaklarına müracaat edilmelidir. Böylece zamanla siyasi ve tarihi şartlarla ana kaynaklardan uzaklaşmış bazı düşüncelerin mensubu olduğu düşünceyle ne kadar örtüştüğü ortaya konulacaktır. Şeyh Müfîd usûlü Şiâ’nın kurucularından ve bu mezhebin aklî yönünü temsil eden kelamcılarından sayılmaktadır. İmamiyye Şiâ’sının başta kelâm olmak üzere fıkıh ve hadis gibi birçok alanda ilmi eserler yazmış âlimidir. İbn Bâbeveyh (ö. 413/1022) gibi Şiî hadisinin önde gelen isminden ve kısmen de Mu‘tezilî kelamcılardan etkilenmiştir. Bu bakımdan kendisinin Mu'tezilî kimliğinden de söz edilebilir. Şeyh’in özellikle Bağdat Mu‘tezilesi ve önemli isimlerinden olan Ebu’l-Kâsım el-Belhî’nin (ö. 319/931) birçok fikrini savunduğu eserlerinden de anlaşılmaktadır. Özellikle tevhîd, adalet, âlem hakkındaki görüşleri ile Bağdat Mu'tezile’sinin görüşlerinde bir paralellik söz konusudur. Buna karşın imamet gibi diğer kelâmî meselelerdeki görüşleri ise Şiâ kelâmıyla daha uyumludur. Şiâ’da zamanla siyasi ve sosyal nedenlerle ana görüşlerinden sapmalar yaşamıştır. Bu açıdan Şeyh Müfîd’in kelâmî görüşlerini bilmek Şiâ’nın kurucu ana fikirlerini bilmek anlamına geldiğinden önemlidir. Şeyh Müfîd Peygamberlerin mesajının daha iyi anlaşılması ve yayılmasında kelâm ilminden mümkün mertebe yararlanmaya çalışmıştır. Onun çok bilinmeyen eserlerinden biri olan en-Nüketu’l-i‘tikadiyye’si de bu türden bir eser olup birçok kelâmî görüşü içermesi yönünden önemlidir.