AN OTTOMAN CASTLE ON THE NORTH BORDER IN THE XVITH CENTURY: GIURGIU

Abstract

Tuna Nehri’nin sol kıyısında bulunan Yergöğü, tarihi Mezolitik Çağ’a kadar uzanan ve birçok medeniyetin hüküm sürdüğü bir yerleşim birimidir. Tarihî süreçte çeşitli isimlerle anılan ve bir liman kasabası özelliği gösteren Yergöğü, Çelebi Mehmed döneminde Osmanlı hâkimiyetine girdikten sonra karşı kıyıdaki Rusçuk (Yergöğü Beri Yaka) şehrine kıyasla “Yergöğü Öte Yaka” olarak isimlendirilmiştir. Fetihten XVI. yüzyılın sonlarına kadar başta Eflâk olmak üzere Haçlı ordusunun birçok saldırı ve yağmasına maruz kalan Yergöğü’de muhafız sayısı arttırılmış, varoşta yaşayan Müslüman ve Hıristiyan reayaya kale koruması ve tamiri karşılığında bazı muafiyetler verilmiştir. Osmanlı’nın kuzey sınırında bulunan Yergöğü, Osmanlı-Eflâk ilişkilerinden de doğrudan etkilenmiştir. Çatışmalar sırasında hedef noktası haline gelen kasaba ve kalede, barış zamanlarında da hudut ihlalleri, eşkıyalık, firarlar, vergi meseleleri ve hırsızlık gibi asayişi bozan olaylar yaşanmıştır. Bununla birlikte Yergöğü’nün Eflâk ile sınırdaş olması ve Tuna’daki konumu kasabayı siyasî, askerî, ticarî ve ekonomik açıdan önemli hale getirmiştir. Büyük bir iskeleye, canlı bir ticarete ve hareketli bir pazara sahip olan Yergöğü, aynı zamanda İstanbul’un iaşesinin temin edilmesinde bir geçit görevi üstlenmiştir. Bu makalede, kale ve iskeleye sahip bir Osmanlı kasabası olarak Yergöğü’nün XVI. yüzyıldaki askerî, demografik ve sosyo-ekonomik durumuna dikkat çekilmiştir. Söz konusu dönemde kasabayla ilgili yerli literatürdeki bilgilerin yok denecek kadar az olması böyle bir çalışmanın yapılmasında etkili olmuştur. Konunun çerçevesinin oluşturulmasında ağırlıklı olarak tahrir kayıtları, mühimme defterleri ve kanunnameler kullanılmış, kronikler, seyahatnameler, yerli ve yabancı eserler yoluyla dönemin olay örgüsü tamamlanmaya çalışılmıştır.