Abdülhak Şinasi Hisar’ın “Anlatıları”nda Geçmiş Zaman “Tutunamayan”ları

Abstract

Abdülhak Şinasi Hisar en verimli dönemini 1933-1956 yılları arasında geçirmiş, Türk edebiyatında gelenek ile modernlik arası çizgide duran önemli bir yazardır. Boğaziçi’nde, Rumeli Hisarı’nda, Çamlıca’da geçirdiği çocukluğu ve gençliği, Hisar’ın yazarlık sürecini etkilemiş ve onu bir “geçmiş zaman anlatıcısı”na dönüştürmüştür. Bu sebeple Hisar; Boğaziçi Mehtapları (1942), Boğaziçi Yalıları (1954), Geçmiş Zaman Köşkleri (1956) adlı kitaplarında geçmiş yıllara ve “Boğaziçi medeniyeti”ne dair anılarını anlatmıştır. Onun eserleri devasa bir hatıra kitabının bölümleri gibidir ve daima geçmişten beslenir. Yazar, anılarına o kadar bağımlıdır ki onun Fahim Bey ve Biz (1941), Çamlıca’daki Eniştemiz (1944), Ali Nizami Bey’in Alafrangalığı ve Şeyhliği (1952) adlı eserleri de bir “roman” olmaktan ziyade hatıraya yakındır. Dolayısıyla Hisar’ın metinleri bu karmaşık yapısı itibariyle bir “anlatı” olarak değerlendirilmeye daha yatkındır. Bu anlatıların ana meselesi ise eserlerin isimlerinden de anlaşıldığı gibi geçmiş zaman ve geçmiş zamanın insanlarıdır. Hisar, geçmiş zamanı anlatırken bir nostalji duygusu yaşatmakla birlikte Bergsoncu bir bakışla zamanın/değişimin kesintisiz/önlenemez yapısının da farkındadır. Bu sebeple zaman değiştikçe mekânlar ve insanlar değişmekte, değişemeyenler ise bir “tutunamayan” profili olarak yaşamlarına devam etmeye çalışmaktadırlar. Bir anlamda onun karakterleri eskiyen köşkler gibidirler; eskiseler de bir dönemin ihtişamını anımsatırlar. Bu makalede de yazarın üç “roman”ından ve onlarda geçen Fahim Bey, Hacı Vamık Bey ve Ali Nizami Bey’den yola çıkılarak zaman, değişim ve değişimin dışında kalan karakterler incelenecektir. Aynı zamanda bu noktalar, Abdülhak Şinasi Hisar’ın kendi “tutunamayan” profili ile de kıyaslanacak ve yazar ile karakterleri arasındaki bağ değerlendirilecektir.