Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej wobec Związku Sowieckiego w latach 1926–1933 w świetle dokumentów Archiwum Akt Nowych

Abstract

Polska polityka zagraniczna w latach 1926–1933 była i nadal pozostaje przedmiotem zainteresowania polskich środowisk historycznych, publicystycznych oraz polityków. O ile zagadnienia wewnętrzne Polski okresu międzywojennego zostały dotychczas dość jednolicie i obiektywnie odtworzone i ocenione, to polityka zagraniczna rządów przedwrześniowych wywołuje wciąż licznedyskusje i polemiki. Już w latach II wojny światowej podejmowano próby analizy niektórych zagadnień polskiej polityki zagranicznej okresu międzywojennego. W przypadku polityków obozu narodowego była to ocena krytykująca rządy Piłsudczyków, a w przypadku „sanatorów” – obrona linii polityki polskiej okresu międzywojennego. W Polsce komunistycznej, ze względu na ograniczenie swobody wypowiedzi, oprócz prac przestawiających wybrane kierunki polityki zagranicznej nie ukazała się publikacja ujmująca cały obszar działalności polskiej dyplomacji, z wyjątkiem syntez całości dziejów Polski, gdzie polska polityka zagraniczna została potraktowana mniej lub bardziej szczegółowo. Do jednych z nielicznych wydanych już u schyłku lat 80. XX w. należy zaliczyć prace Henryka Batowskiego o bogatej faktografii, ujętej w syntetycznej formie, pisanej jednak w okresie ograniczeń swobody publikacji.Po upadku systemu komunistycznego w 1989 r. zaistniały warunki do nieskrępowanych badań oraz ich publikowania. Ze względu na ograniczone ramy artykułu autor jest zmuszony do podania opracowań, które były szczególnie przydatne przy opracowywaniu tej publikacji. Wartościowe ze względu na relacje polsko-sowieckie były prace m.in. wybitnego znawcy wschodnich zagadnień W. Materskiego.Ramy czasowe artykułu stanowią następujące wydarzenia: dokonanie przez Józefa Piłsudskiego 12 maja 1926 r. zamachu stanu w Polsce i podpisanie 26 stycznia 1934 r. polsko-niemieckiej deklaracji o nieagresji. Zamach majowy nie przyniósł żadnej zmiany w polskiej polityce zagranicznej, jednak miał miejsce w czasie ważnych zmian w układzie sił w Europie, kiedy to rozpoczynała się erozja systemu bezpieczeństwa stworzonego traktatem wersalskim oraz pierwszymi sojuszami lat powojennych. Natomiast deklaracja o nieagresji z Niemcami to punkt zwrotny w polskiej polityce zagranicznej oznaczający dalsze oziębienie stosunków polsko-francuskich oraz odejście od polityki zbliżenia ze Związkiem Sowieckim.