Erken Cumhuriyet Döneminde İz Bırakan Bir Yardım Şirketi: Malûl Gaziler Pazarı Türk Anonim Şirketi

Abstract

Bu calismanin amaci, maluller yararina faaliyet gosteren Malulin-i Guzâta Muavenet Heyeti’ne gelir elde etmek icin tamamen yardim amacli kurulan Malul Gaziler Pazari Turk Anonim Şirketinin kurulus ve faaliyetlerini irdelemek olarak tanimlanir. I. Dunya Savasi sirasinda malul ve mecruh Osmanli askerlerinin ihtiyaclarini karsilamak, refahlarini saglamak amaciyla 20 Mayis 1917’de kurulmus olan Malulin-i Guzâta Muâvenet Heyeti kuruldugu donemde gelirlerini artirmak amaciyla Malul Gaziler Pazari adiyla bir magaza olusturmustur. Bu pazar Cumhuriyetin ilaninin ardindan 23 Kasim 1924 yilinda Malul Gaziler Pazari Turk Anonim Şirketi adiyla bir sirkete donusturulmustur. Şirketin amaci, malul gazilere yardim etmek amaciyla faaliyet gosteren Malulin-i Guzâta Muavenet Heyeti adina fabrika kurmak ve imalathane acmak suretiyle kundura ve elbise imal etmektir. Bunun yaninda cesitli tuhafiye, manifatura, kumas ve saire ile ilgili esyalar uzerine ticaret yapmak da sirketin amaclari arasindadir. Malulin-i Guzâta Muavenet Heyeti’nin baskani Birinci Ferik Zeki Pasa ayni zamanda sirketin de baskani olmustur. Şirket maluller yararina faaliyet gostermis, bu meyanda savas sirasinda askerlik hizmetini ifa ederken malul kalmis askerlere ihtiyac derecelerine ve maluliyetlerine gore yardimci olmus, askerlere suni uzuv temini icin gelirlerini artirmaya calismistir. Keza sirket, muesseselerinde malulleri calistirarak onlari uretici hale getirmek icin caba harcamistir. Arastirmanin temel kaynaklarini Genelkurmay Baskanligi ATASE Arsivi, Cumhurbaskanligi Devlet Arsivleri Baskanligi Osmanli Arsivi ve Cumhuriyet Arsivi belgeleri olusturmustur.