Büyük Selçuklular Devrinde Bağdad’da Fütüvvet Teşkilâtının İhdasına Yönelik Bir Girişim

Abstract

Futuvvet, yigitlik, mertlik, comertlik ve digergâmlik gibi hususiyetler ile bir takim ahlaki vasiflara sahip fetâ veya fityân diye nitelendirilen genclerin dunyasini temsil eder. Zamanla sufilikle kaynasarak tasavvufi bir nitelik kazandi. Bu haliyle Ortacag Islâm dunyasinin siyasi, sosyal, ekonomik, dini ve ilmi hayatinda onemli bir yer edindi. XI. yuzyilin ikinci yarisi itibariyle de Islâm cografyasinin genis bir bolumune hâkim hale gelen Buyuk Selcuklularin himayesinde varligini surdurmeye devam etti. Buyuk Selcuklular devrinde futuvvet kulturu, hem fikri-dini ve ictimai-iktisadi cihetleriyle hem de edebi-yazinsal boyutuyla onemli gelismeler yasadi. Nitekim reisu’l-fityân diye nitelendirilen âyan ve esraf tabakasina mensup Hasan b. Said el-Meni‘i ve Ebu’l-Hasan el-Isferâyini ile futuvvete dair eserler kaleme alan el-Kuseyri ve Hâce Abdullah el-Ensari bunun orneklerindendir. Ote yandan firinci Ibn Resuli ve kumas saticisi Abdulkadir el-Hâsimi’nin Bagdad’daki futuvvet yapilanmalari, bu zamanda futuvvetin nasil teskilatlandigina dair onemli bilgiler sunmaktadir. Bu baglamda calismamizda 473 (1081) yilindaki Bagdad hadisesi nokta-i nazarinda Buyuk Selcuklularin ilk donmelerinde futuvvet kulturu uzerinde durulacaktir.