Gömbeyaz, Kadir. “İslam Literatüründe İtikâdî Fırka Tasnifleri”. Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2015.

Abstract

Islam literaturunde gerek akademik merakin bir sonucu olarak gerekse de belli bir fikri ve mezhebi kimlik acisindan tenkit gayesi ile Islam toplumu icerisinde ortaya cikan itikâdi firkalari ve gorusleri biraraya getirme ve belli sekilde tasnif etme faaliyeti erken donemlerden itibaren Musluman âlimlerin ilgi duydugu ugraslardan biri olmustur. Ozellikle Islam ummetinin 73 firkaya bolunecegini ifade eden hadisin referans alinmasiyla bu tasnifler daha sistematik ve sematik bir sekle burunmustur. Firka tasnifleri gerek kullandiklari firak malzemesi, gerekse de firkalari tasnif ederken takip ettikleri metot ve usul bakimindan birbirinden cogu zaman farklilasan girisimlerdir. Bu da aralarindaki kaynaklik iliskisi, benzerlikler ve farkliliklardan hareketle belli geleneklerin varligina dair tespit ve oneriler yapilmasini mumkun kilmaktadir. Hususen Islam’in ilk yedi asrinda vucuda getirilen ve farkli turde eserler icerisinde karsimiza cikan firka tasniflerini inceleyen bu calisma firkalari tasnif etme faaliyetinin mahiyetini ve tarihsel gelisim cizgisini tespit etmeye calismakta, tasnifleri takip edilen metot, kapsam, uslup ve bicim bakimindan kendi icinde kategorize ederek firka tasniflerine dair butuncul bir tasvir ortaya koymaya calismaktadir. Ayrica ulasabildigi firka tasniflerini metodu, bicimi, muhtevasi gibi yonlerden analiz ederek ve aralarinda mukayeseler yaparak firka tasnif gelenekleri onermektedir.