Molla Sadrâ’nın İdealar İspatlaması

Abstract

Bu makalede Molla Sadrâ’nın idealar ispatlaması -onun Fârâbî, İbn Sînâ ve Sühreverdî’nin görüşleri hakkındaki değerlendirmeleri de esas alınarak- konu edilmiştir. Makalenin amacı Sadrâ’nın yapmaya çalıştığı ispatlama hakkında belirli bir kanaatin oluşmasını sağlamaya çalışmaktır. Sadrâ’nın genel olarak idealar hakkında ikili bir tavır sergilediği görülür. Sadrâ’nın birinci tavrı kelamcıların isimler öğretisini, Sühreverdî’nin türlerin efendisi görüşünü, tasavvufçuların a’yân-ı sâbite teorisini ve Meşşâîlerin türsel küllî anlayışını idealar ile eşleştirmektir. Onun ikinci tavrı, Eflâtun’u anlama ve meselenin künhüne erme noktasında yalnız kaldığı yönündedir. Başka bir ifadeyle o, kendisine kadar meseleyi olması gerektiği biçimde anlayan ve anlatan birisinin olmadığını dile getirir. Sadrâ konuyla ilgili kendi başarısını hem keşif ve ilhama hem de varlık merkezli aklî araştırmalarına bağlar. Sadrâ’nın amacı Eflâtun ve Aristoteles arasını birleştirmeye çalışmaktır. Dolayısıyla o, kendisinden önce bu amaca sahip olan Plotinos ve Fârâbî’yi de takip eder. Konuyla ilgili olarak İbn Sînâ’yı eleştiren Sadrâ, doğruya en yaklaşan filozof olarak Sühreverdî’yi görür ancak onun da bazı noktalarda yetersiz kaldığını dile getirir.