Plotinos: Gnostiklere Reddiye

Abstract

Enneadlar, Plotinos’un felsefi mimarisini anlayabilmemiz için temel kaynak görevi görmektedir. Bu eserinde filozof, kendi felsefi öğretisini tekmilen açıklamaya çalışmıştır. Lakin söz konusu eserde, felsefi mimarinin adeta dışında kalıyormuş izlenimi veren bir risale bulunmaktadır. Gnostiklere Reddiye başlıklı bu risale, araştırmacılar için iki farklı görev görmektedir. Birincisi bu risale üzerinden filozofun kendi öğretisini doğrulama imkânı buluruz. İkincisi ise Plotinos’un Gnostiklere reddiyesi üzerinden o dönemin hararetli tartışmalarına tanık oluruz. Bu tartışma esnasında Gnostiklere dair de bir filozofun adesesinden bilgi edinme imkânı elde ederiz. Plotinos bu risalesinde, Gnostiklere doğrudan cephe alarak ayrıntılı bir reddiye geliştirmektedir. Ana hatlarıyla bunlar: Evrenin kötü bir yaratıcının ürünü olduğu ve bundan ötürü bütünüyle kötü olduğu; dünyevi yaşama dair istikrahla yüz çevirme ve onu takbih etme; maddi âlemden kurtuluşun ancak seçkin bir zümreye lütuf yoluyla verildiği gibi öğretilerdir. Plotinos bunlara hem bir reddiye geliştirmiştir hem de mezkûr bahislerin nasıl anlaşılması gerektiğine dair çözümler sunmuştur. Bu makalede ben, metin esaslı olarak bu reddiye üzerine bir inceleme yapmayı planlıyorum.