Eğitimde Çok Düzeyli Bir Üstbilişsel Düzenleme Modeli Önerisi ve Eğitimde Üstbilişsel Düzenleme Envanteri: Öğretmen Versiyonu (EÜDE: Öğretmen-Kendi ve Öğretmen-Sınıf) Geliştirme Çalışması

Abstract

Çok sayıda araştırma, öğretmen ve öğrenciye ait bilişsel ve üstbilişsel süreçlerin öğrenci akademik başarısında kritik bir rol oynadığını göstermektedir. Çalışmanın ilk amacı, mevcut ve gelecekteki bu çalışmalara kuramsal bir çerçeve sunmak amacıyla öncelikle öğretmenin kendi, öğrencinin kendi ve öğretmenin öğrencilerinin bilişine dair üstbilişsel hedef, izleme ve kontrol süreçlerini içeren “eğitimde çok düzeyli bir üstbilişsel düzenleme modeli” önermektir. Önerilen modelin varsayımları temelinde “eğitimde üstbilişsel düzenleme envanteri (EÜDE)”nin, öğretmenin kendi bilişini ve öğretmenin sınıfının bilişini üstbilişsel olarak düzenlediği boyutlara ait formlarının oluşturulması amaçlanmıştır (sırasıyla, öğretmen-kendi ve öğretmen-sınıf formları). Bu amaçla, alan yazındaki ilişkili envanter ve ölçeklerden yararlanarak ve projede yer alan araştırmacılar tarafından eklenerek oluşturulan anket maddeleri, 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerine çeşitli branşlarda eğitim veren toplam 2055 öğretmene çevrimiçi olarak üç aşamada uygulanmıştır. İlk uygulamada, 483 öğretmen “öğretmen-kendi” ve “öğretmen-sınıf” boyutlarına ait toplam 169 maddeyi 5’li Likert ölçeği üzerinden değerlendirmiştir. İlk uygulama sonunda seçilen 25 “öğretmen-kendi” ve 32 “öğretmen-sınıf” düzeylerine ait madde, ikinci uygulamaya katılan 790 öğretmen tarafından derecelendirilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre belirlenen 18’er “öğretmen-kendi” ve “öğretmen-sınıf” düzeylerine ait madde, üçüncü aşamada diğer bir öğretmen örneklemi tarafından (N = 782) derecelendirilmiş ve elde edilen verilere doğrulayıcı faktör analizi uygulamıştır. Her iki faktör analizi sonuçlarına göre, öğretmenlerin kendi bilişlerini düzenlemesi boyutundaki (öğretmen-kendi) ve öğretmenin öğrencilerinin bilişini düzenlemesi boyutundaki (öğretmen-sınıf) üstbilişsel “hedef”, “izleme” ve “kontrol” alt boyutlarına ait maddeler belirlenmiştir. Güvenirlik analizi sonuçları da geliştirilen envanterin iç tutarlı olduğunu göstermiştir.