Mâverdî’nin İctihâd Anlayışı

Abstract

Ictihâd meseleleri Islâm Hukuku’nun onemli konulari arasinda yer almaktadir. Naṣṣi yorumlama anlamindaki beyâni ictihâd’i ve naṣṣla belirlenmemis yeni bir hâdisenin hukmune ulasma anlamindaki kiyâsi ictihâd goz onune alindiginda, muctehidin ictihâd faaliyetinde etkin bir sekilde yer aldigini soylemek mumkundur. Bundan dolayi ictihâd meseleleri erken donemden itibaren fikih usulu ilminde tartisilmistir. Şâfi‘i’nin,  gunumuze ulasan eserlerinde ictihâd meselelerine yer vermesi, erken donemde ictihâd tartismalarina iliskin zengin bir birikimin olustugunu gostermektedir. Şâfi‘i’den sonra da ictihâd meseleleri usulculer tarafindan tartisilagelmistir. Gunumuze ulasan Şâfi‘i fikih usulu eserleri arasinda ictihâd meselelerini derli-toplu, sistematik ve ayrintili olarak ele alan ilk eser, Mâverdi’nin el-Ḥâvi’l-Kebir adli eseridir. Mâverdi bu eserinde, ictihâd’in tanimi, cesitleri, Kiyâsla iliskisi, muctehidin nitelikleri ve ictihâd’ta iṣâbet ve ḫaṭâ’ meselesi, ictihâd’in hukmu basta olmak uzere bircok usuli meseleyi tartismaktadir. Bu acidan bakildiginda Mâverdi’nin el-Ḥâvi’l-Kebir’deki ictihâd tartismalarini tespit etmek, ayni zamanda klasik donemdeki ictihâd tartismalarinin cercevesini ve seyrini belirmede yardimci olacagi muhakkaktir.